به گزارش افرنگ خبر / برگ‌ها دراز، نوک‌تیز، ساده، خشن و به رنگ سبز روشن هستند که به صورت فراهم روی محور ساقه قرار می‌گیرند. گل‌ها کوچک به رنگ سفید یا مایل به بنفش می‌باشند که در انتهای شاخه‌ها و مجموعاً به صورت هرمی حول محور شاخه ظاهر می‌شوند. میوه به صورت شفت و دارای دو دانه است.

قسمت مورد استفاده گیاه برگ‌هاست. این گیاه که به آفتاب زیادی نیاز دارد، اکثراً در نواحی گرم و یا گرم و مرطوب رشد خوبی می‌کند و بومی نواحی آرژانتین، پاراگوئه، برزیل، اروگوئه، بولیوی، پرو و چایل است؛ ولی به علت استفاده فراوان، امروز در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود. به‌لیمو در قرن هفدهم به‌وسیله اسپانیایی‌ها به اروپا انتقال یافت و در ایران و اکثراً در نواحی شمالی کشت می‌گردد.

تاریخچه

به‌لیمو قرن‌هاست به صورت یک گیاه دارویی پرمصرف، به عنوان ضد اسپاسم، ضد نفخ، ضد تب، مقوی معده و مسکن مورد مصرف است. همچنین از گل و برگ‌های آن به عنوان چای و طعم‌دهنده و از اسانس برگ‌ها برای تهیه عطر و ادکلن به مقدار زیادی استفاده می‌شود.

 ترکیبات مهم

مهم‌ترین ترکیبات به‌لیمو مربوط به رایحه برگ‌های آن است. این مواد بسیار خوشبو هستند و مهم‌ترین آنها سیترال (به میزان 30 تا 35 درصد)، نرول و ژرانیول می‌باشد. ترکیبات مهم دیگر شامل کارون، لیمونن، دی‌پنتن و متیل هپتانون است.

 داروشناختی و اثرات مهم

به‌لیمو هم مصرف خوراکی دارد و هم دارویی. از برگ‌های آن در تهیه انواع سالادها، مرباها، کیک‌ها، غذاهای دریایی، طعم‌دهنده ماهی‌ها، دسرها و انواع چای استفاده می‌کنند. برگ‌ها همچنین مقوی معده، ضد تشنج، ضد درد، ضد نفخ و اسپاسم، مسکن سردرد، تسکین خستگی‌ها و دردهای عصبی و رفع تپش قلب می‌باشند. برگ و اسانس به‌لیمو دارای خاصیت خوب ضد قارچ کاندیدا آلبیکنس است.

از دم‌کرده (چای) به‌لیمو در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور و رفع سرگیجه و تپش قلب استفاده می‌شود. در پژوهش‌های سال‌های اخیر مشخص شده که اسانس به‌لیمو دارای خاصیت ضدمیکروبی قوی است و روی میکروارگانیزم‌های اشرشیاکلی، میکوباکتریوم توبرکولوزیس و استافیلوکوک اورئوس تاثیر خوبی دارد. همچنین ثابت شده که امولسیون 2 درصد اسانس دارای خاصیت کشنده شته و کرم‌های ریز است.

 موارد استفاده متفرقه

برگ به‌لیمو در نقاط مختلف جهان به عنوان عطر و طعم‌دهنده به ماهی، گوشت پرندگان، سبزیجات، غذاهای دریایی، سالادها، مرباها، کیک‌ها و دیگر مواد غذایی مورد استفاده است. برگ به‌لیمو همچنین به صورت چای گیاهی و تهیه بستنی‌های یخی مصرف می‌شود.

 طریقه و میزان مصرف

دم‌کرده: بر روی حدود 3 گرم برگ خردشده یک لیوان آب در حال جوش ریخته و به مدت 15 تا 20 دقیقه روی بخار آب قرار دهید؛ سپس صاف کرده و میل کنید. این میزان را می‌توان روزی 2 تا 3 نوبت تکرار کرد.

 عوارض جانبی

در حد مصرف دارویی، عارضه جانبی ندارد.

نکات قابل توجه

1‌- از اسانس به‌لیمو در صنایع عطر و ادکلن به میزان قابل توجهی استفاده می‌شود.

2.‌ به‌لیمو گاهی به‌نام ورون (Verveine) در بازار دارویی و عطاری‌ها شناخته می‌شود.

3-گل‌های به‌لیمو ممکن است از بیرون سفید و از داخل آبی مایل به بنفش (روشن) باشند. در بعضی از نواحی جهان گل‌ها به رنگ بنفش روشن هستند.

4-با توجه به اینکه میزان اسانس برگ‌ها بسیار کم است (حدود 5/0 درصد)، اسانس این گیاه قیمت بالایی دارد.

5.‌ در کتاب قانون ابن‌سینا و مخزن‌الادویه مطلبی درباره به‌لیمو وجود ندارد.