به گزارش افرنگ خبر /در جهان زنان هر روز نقش بزرگ‌تری در اقتصاد کشور خود دارند، در کشورهای ثروتمند، نرخ پایین رشد جمعیت به همراه پیر شدن جمعیت، دولت‌ها را به لزوم فعالیت اقتصادی زنان آگاه کرده است. در گذشته استفاده از نیروی کار زن آن گونه که در مورد مردان صورت گرفته، پیشرفت و فراگیری چندانی نداشته است، به طوری که اغلب زنان حتی زنان تحصیل کرده نیز آمار بالایی از بیکاری را به خود اختصاص می‌دهند.

اما امروزه نقش زنان در ایجاد کسب و کارهای جدید مورد توجه قرار گرفته و سهم وسیعی از زنان از همین طریق وارد بازار کار شده‌اند. در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه زنان به عنوان امیدی برای ارتقای خانواده‌ها و رشد و توسعه کشورهای خود به حساب می‌آیند.

در این میان زنان کارآفرین با بهره‌گیری از خلاقیت و ریسک‌پذیری خود می‌توانند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند و از این طریق با بازار کسب و کار ارتباط برقرار کنند. دولت‌ها نیز با توجه به بحران‌های اقتصادی که اغلب کشورها با آن درگیرند و نیز نرخ رشد پایین جمعیت، نسبت به فعالیت اقتصادی زنان حساس‌تر و آگاه‌تر شده‌اند. چرا که چشم‌پوشی از این درصد جمعیت و محرومیت جامعه از منافع آنان ضررهای فراوانی در پی خواهد داشت.

بسیاری از دولت‌ها در بحران‌های اقتصادی توانسته‌اند با اتخاذ تدابیر و سیاست‌هایی و با بهره‌مندی از نیروی کار زنان بر بحران‌های جامعه‌ی خود فایق آیند و در مسیر توسعه موفق شوند. با توجه به اینکه بخش عظیمی از جامعه را زنان تشکیل می‌دهند، در میان زنان، بررسی وضعیت زنان سرپرست خانوار اهمیت ویژه‌ای دارد، از آنجا که زنان سرپرست خانوار به علت وضعیت نابسامان اقتصادی، نبود شغل مناسب، ناکافی بودن مستمری و نداشتن منبع درآمد اغلب به عنوان فقیرترین اقشار اجتماعی در جامعه محسوب می‌شوند.

همچنین در جامعه کنونی ایران که از بیماری مزمن بیکاری و بحران اشتغال رنج می‌برد و مردان در شغلی هستند که از آن درآمد بخور نمیر به دست آورند، جا برای زندگی و کار زنانی که نان‌آور خانواده هستند بسیار تنگ است، بنابراین کارآفرینی این قشر از جامعه از اهمیت بخصوصی برخوردار است.

زنان سرپرست خانوار و ورود به فضای کسب و کار

با افزایش مشکلات اقتصادی، تعداد زنانی که با لقب سرپرست خانوار وارد فضای کسب و کار می‌شوند و در سطوح مختلف اقدام به کسب درآمد می‌کنند افزایش یافته است، این حضور که طیف وسیعی از مشاغل از کارگری و حضور در خط تولید تا مدیریت و کارآفرینی اجتماعی را در برمی‌گیرد همراه با چالش‌ها و مسائل ویژه‌ای است که فرایند کسب درآمد آنها را متأثر می‌کند. نکته قابل تأمل سختی فرایندهای کارآفرینی و اشتغال‌زایی برای زنان سرپرست خانوار است. زنان سرپرست خانوار که مسئولیت تأمین هزینه‌های خانواده و متعلقان خود را به عهده دارند، معمولاً فشارهای اقتصادی، عاطفی و شخصیتی زیادی را تحمل می‌کنند که ارتقا و بهبود شرایط را برای آنها سخت و دست نیافتنی می‌کند.

شخص کارآفرین معمولاً خصوصیات ویژه‌ای مانند خلاقیت، خطرپذیری، توفیق طلبی، استقلال طلبی، مرکز کنترل درونی و تحمل ابهام دارد که این ویژگی‌های رفتاری از تربیت کودکی و تجربه‌های زیسته او نشأت می‌گیرد. این ویژگی‌های کارآفرینانه در میان زنان و مردان و با توجه به باورها و تجربه‌های او متفاوت است. این خصوصیات باعث به وجود آمدن مهارت‌هایی مانند تصمیم‌گیری، حل مسئله، مدیریت ریسک و شبکه سازی خواهد شد. اگر به فردی دارای مهارت عملی و ویژگی‌های کارآفرینانه، سرمایه مناسب و نقشه راه صحیحی داده شود، سود و منفعت مطلوب از کسب و کار ایجاد خواهد شد.

اما نکته قابل توجه همین جا است. رو به رویی زنان با تبعیض‌های اجتماعی و اقتصادی، آنها را از دسترسی درست و دقیق به بازار کار و دستیابی به حداکثر توان بالقوه محروم می‌کند. وجود باورهای روانشناختی منفی مانند عدم خودباوری و اضطراب اجتماعی نیز باعث ترس از حضور در فعالیت‌های ریسک دار اجتماعی می‌شود. از طرفی نقش سنتی زنان در خانواده و بار مسئولیت فرزندان شرایط را سخت‌تر و قضاوت‌های جامعه را سنگین‌تر می‌نماید. به این دلایل زنان فعالیت‌های کارآفرینانه کمتری دارند و موانع اجتماعی و ساختارهای روانی و شخصیتی آنها را در موقعیتی سخت‌تر برای کارآفرینی قرار می‌دهد. این مشکلات برای زنان سرپرست خانوار که معمولاً پشتوانه مالی و اجتماعی مناسبی نیز ندارند بزرگ‌تر خواهد بود.

مشکلات رایج کارآفرینی زنان سرپرست خانوار

در چنین شرایطی، سازمان‌های مردم نهاد با هدف بهبود شرایط این بخش آسیب‌پذیر وارد عمل شده‌اند و در حوزه‌های مختلف از ایجاد مراکز اشتغال برای زنان سرپرست خانوار تا آموزش و حمایت‌گری آنان مشغول به خدمت هستند. الگوی معمول توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، ارائه وام و تسهیلات، بدون در نظر گرفتن توانمندی‌ها و مهارت‌ها، ویژگی‌ها و انگیزه‌ها و توجه به زنجیره ارزش و زنجیره تأمین است که می‌تواند منجر به ناتوانی و فقر بیشتر زنان و ظهور اشکال جدید وابستگی آنها شود.

با ورود این کمک‌های مالی به زندگی این زنان، در مقطعی بسیار کوتاه گشایش مالی ایجاد می‌شود و پس از آن مشکلات اصلی ظهور می‌کنند. عدم مهارت در مدیریت فرآیندها و کسب‌وکار، عدم آشنایی با بازاریابی و فروش محصول در کنار مسائلی چون تصمیمات غیر صحیح آشفتگی را بیشتر می‌کند، این مشکلات و شکست‌های کاری و مالی حلقه‌ای از ناکامی و ناتوانی را برای زنان ایجاد می‌کند که به از بین رفتن بیش از پیش امید و عزت نفس آنها خواهد شد.

شناخت ۱۰ ویژگی زنان موفق کارآفرین

زنان کارآفرین با بهره‌گیری از خلاقیت و ریسک پذیری خود می‌توانند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند و از این طریق با بازار کسب و کار ارتباط برقرار کنند، معمولاً زنان موفق کارآفرین ویژگی‌های بارزی دارند و مهم‌ترین ویژگی‌های این گروه از زنان عبارتند از:

دیدگاه مثبت

دیدگاه مثبت عامل اصلی تبدیل ایده‌ها به برنامه‌های عملی و اجرای این برنامه‌ها است، نگاه مثبت به وضعیت، زمینه نوآوری و رفع مشکلات را فراهم می‌کند و انرژی درونی، آزاد می‌کند. کارآفرینی دشوار است و اگر دیدگاه‌های منفی بر ذهن سلطه داشته باشند با نخستین مانع تلاش‌ها متوقف می‌شود. همواره مراقب ذهن خود باشید و اجازه ندهید روحیه‌تان با افکار منفی تضعیف شود. واقع بینی ضروری است اما در نظر گرفتن موانع با نگاه صنفی داشتن بسیار تفاوت دارد. برای مثبت باقی ماندن زنان کارآفرین، اطرافیان خود را از بین افراد خوش بین انتخاب می‌کنند.

غلبه بر موانع

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد در ایالات متحده ۷۰ درصد شرکت‌های تازه تأسیس به علت ناتوانی مدیران آن‌ها در حل مشکلات سه سال نخست، منحل می‌شوند. این در حالی است که نرخ انحلال شرکت‌هایی که توسط زنان تأسیس شده‌اند کمتر از شرکت‌های دیگر است. زنان در اغلب موارد می‌توانند از موانع در جهت منافع شرکت استفاده کنند. زنان کارآفرین باید عادت کنند از هر مانعی که به وجود می‌آید پندی بگیرند.

اعتماد به نفس بالا

قدرتمند بودن و اعتماد به نفس داشتن به معنای مخرب و جسور بودن نیست. برعکس اعتماد به نفس و قدرت به معنای سازندگی و حرکت در مسیر صحیح است. هنگامی که فرد تصویر ذهنی درست و مثبتی از خود دارد و مسئولیت‌پذیر است که روحیه کارآفرینی او قوی‌تر است و دیگران نیز با اعتماد و اطمینان بیشتری با وی همکاری می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد در بین مردان و زنان کارآفرین به ترتیب ۴۵ و ۵۱ درصد آن‌ها از این ویژگی برخوردار هستند.

حس کمک به دیگران

تحقیقات نشان می‌دهد زنان بیش از مردان با کمک به دیگران در آن‌ها نفوذ می‌کنند. اشتیاق به ایجاد تغییری مثبت در زندگی دیگران از مهم‌ترین ویژگی‌های زنان کارآفرین موفق است و انگیزه بالایی برای فعالیت‌های اقتصادی آنهاست. نظرسنجی‌های انجام شده در بین زنان کارآفرین نشان می‌دهد در بین انگیزه‌های مختلف نظیر کسب درآمد بالا، اثبات توانایی، استفاده از تحصیلات و… حس کمک به دیگران و ایجاد تغییر در زندگی آن‌ها عامل اصلی مهم‌تر در فعالیت اقتصادی زنان است.

صداقت

برای قدم گذاشتن به پله بالاتر لازم نیست روی دوش دیگران قدم بگذارید. حس رقابت منفی در بین مردان بیش از زنان است. حرکت طبق قانون و پرهیز از اقدامات غیرصادقانه در بین کارآفرین‌های زن به ویژه در آسیا مشاهده می‌شود. همین عامل حس اعتماد دیگر شرکت‌ها را برمی‌انگیزد زیرا همه مایل هستند با کسانی همکاری کنند که صادق و قابل اطمینان باشند.

توازن بین زندگی و کار

زندگی متوازن ذهن را برای ایده‌های خلاق آماده می‌کند. با آنکه زنان همواره مسؤولیت زندگی شخصی و خانوادگی را به عهده دارند، آن دسته از آن‌ها که بین کار و زندگی خانوادگی توازن برقرار می‌کنند و به زندگی خانوادگی، دوستان، سلامتی و روح خود توجه بیشتری دارند، موفق‌تر هستند. ویژگی ششم به ویژه در مورد زنان مصداق دارد زیرا آن‌ها در هر سطح شغلی که باشند بر خانواده بیش از مردان تأثیر می‌گذارند.

هدفمندی

اهداف همان رویاها هستند که با برنامه عملی و شفاف تجهیز شده‌اند. اگر اهداف نوشته نشوند در حد رؤیا و آرزو باقی می‌مانند. تحقیقات نشان می‌دهد زنانی که برای مدیریت شرکت و کسب و کار خود برنامه‌ای شفاف و مرحله‌بندی شده دارند موفق‌تر عمل می‌کنند. البته این ویژگی برای تمام کارآفرین‌ها مفید است اما از آنجا که زنان وظایف خانوادگی گسترده‌تری دارند، برنامه‌ریزی به آن‌ها کمک می‌کند توازن لازم را بین کار و زندگی خانوادگی برقرار کنند.

دقت

اقدامی استراتژیک در هر برنامه برای کارآفرینی؛ تشخیص خلأ در بازار است که می‌توان آن را از طریق کارآفرینی پر کرد. کشف نیازهایی که تاکنون پاسخ داده نشده‌اند یا به میزان لازم تأمین نشده‌اند کلید تولید موفق است. زنان به علت ریزبینی و دقت بالای خود نسبت به مردان توانایی بالاتری در کشف این نیازها دارند. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد تقریباً در تمام کشورها میزان مصرف زنان بیش از مردان است به همین دلیل آن‌ها نیازهای بازار را بهتر تشخیص می‌دهند و کالاهایی که تولید می‌کنند نیاز واقعی بازار است.

آموزش

اغلب زنان کارآفرین شیوه‌های کاری خود را به جانشین‌هایشان فرا می‌دهند و نوعی انتقال تجربه در شرکت‌هایی که آن‌ها تأسیس می‌کند مشاهده می‌شود که بسیار بیشتر از وضعیتی است که در شرکت‌های تحت مالکیت مردان دیده می‌شود. همین ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند هم‌زمان از هم‌فکری دیگران استفاده کنند.

نگاه بلندمدت

بالاترین شدت مقاومت قبل از شکست صورت می‌گیرد، احتیاط و آینده‌نگری جزو ویژگی‌های اصلی کارآفرین‌های زن است. به دلیل نگاه بلندمدت سرسختی زنان در مواجهه با مشکلات بیشتر است. البته احتیاط باعث نمی‌شود زنان موفق جرأت برداشتن قدم بعدی را نداشته باشند. با آنکه در سرتاسر جهان تعداد زنان کارآفرین بسیار پایین‌تر از مردان است اما در شرایط برابر موفقیت آن‌ها بیشتر است.

با آنکه در اکثر کشورهای جهان قوانین برای حضور زنان در عرصه اقتصاد مناسب نیست و هنوز نسبت به توانایی زنان در کارآفرینی آن طور که باید اعتماد به وجود نیامده اما روند نقش‌آفرینی زنان در حوزه کارآفرینی روندی رو به رشد است. واقعیت این است که هر چه سطح مسئولیت‌ها بالاتر می‌رود تعداد زنان کمتر می‌شود اما به تدریج تعداد آن‌ها رو به افزایش است.