به گزارش افرنگ خبر /رود کرخه به عنوان یکی از نمادهای مردم استان خوزستان در روزهای اخیر حال و روزخوبی ندارد. بر اساس آمار بارش ارائه شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو، میزان بارندگی حوضه کرخه در سال آبی جاری تنها 299 میلیمتر بوده در حالی که این آمار در مدت مشابه سال گذشته معادل 474 میلی‌متر به ثبت رسیده است.

از سوی دیگر بارش حوضه آبریز کرخه در سال جاری نسبت به متوسط 52 ساله نیز با کاهش قابل توجه 31 درصدی مواجه شده است.

*صفر تا صد سوء مدیریت منابع آب در سد کرخه

در شرایطی که خشکسالی پای خود را بر گلوی یکی از پرآب‌ترین رودهای ایران می‌فشارد، مدیریت منابع آب کرخه به جایی که مرهم خشکسالی شود، زمینه تشدید فشار را ایجاد کرده و بر دشواری شرایط آبی این حوضه آبریز افزوده است.

با توجه به مطالعات برخط انجام شده بر روی حوضه آبریز کرخه از انتهای خردادماه سال 1400 و بر اساس در نظر گرفتن ریسک کمبود بارش در فصل پاییز، میزان خروجی آب سد کرخه به طور میانگین باید بین 75 تا 80 متر مکعب بر ثانیه تنظیم می‌شد. به استناد اسناد حق‌آبه‌های قانونی خروجی 75 تا 80 متر مکعب در ثانیه سد کرخه زمینه تامین متناسب آب مورد نیاز کشاورزی را مهیا کرده و در پایان می‌بایست، بین 15 تا 20 متر مکعب در ثانیه آب به هورالعظیم می‌رسید.

بر همین اساس، وجود برداشت‌های آب غیر قانونی و کشت محصولات بسیار آب بر سبب شد تا همه آب رها شده در مسیر سد برداشت شده و در پایین دست هیچ آبی برای هورالعظیم و روستاهای مناطق غرب خوزستان باقی‌نماند. همین مسئله زمینه تنش آبی شدید در مناطق پایین دست کرخه را به وجود آورد، اما مدیران استان خوزستان به جای پرداختن به ریشه ماجرا و جلوگیری از برداشت‌های غیر قانونی نسبت به پاک کردن صورت مسئله پرداخت و در اقدامی بسیار خطرناک وبرخلاف اظهارنظرهای کارشناسی دستور افزایش 2 برابری برداشت از سد کرخه را صادر نمود.

بر اساس جزئیات مذکور دبی (میزان خروجی در ثانیه) خروجی 75 تا 80 متر مکعب بر ثانیه‌ای با توجه به ریسک تداوم کمبود بارش در آبان و آذر ماه تنظیم شده بود، اما 2 برابر شدن میزان خروجی آب در روزهای اخیر ریسک بحران آب در پاییز امسال را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داد.

بر مبنای اطلاعات رسیده از منابع موثق، میزان آب بالای تراز نیروگاهی سد کرخه کمتر از 200 میلیون متر مکعب بوده که 10 درصد از آب قابل بهره‌برداری خروجی‌های متداول این سد را در بر می‌گیرد و 90 درصد آب قابل برداشت سد کرخه تخلیه شده است.

در شرایطی که حجم قابل برداشت سد کرخه بالای تراز نیروگاهی در مهرماه سال 1400 برابر 1.6 میلیارد متر مکعب بود، این عدد با توجه به خشکسالی اتفاق افتاده و مدیریت صحیح منابع ای سد باید در مهرماه به 560 میلیون متر مکعب می‌رسید اما اخلال در روند بهره‌برداری سد بر اساس تصمیمات غیر کارشناسی سبب شده تا میزان ذخیره سد بالای تراز نیروگاه به منفی 120 میلیون متر مکعب برسد.

*تخلیه‌گر تحتانی سد کرخه آزمایش شد

به عبارت دیگر، تداوم روند برداشت کنونی سبب شده تا علاوه بر تخلیه کامل حجم زنده سد، 120 میلیون متر مکعب از حجم مرده نیز تا مهرماه سال جاری مصرف شود.

با توجه به اینکه تخلیه سد از حجم مرده از خروجی‎‌های متداول امکان‌پذیر نیست، لذا بهره‌برداری از سد باید توسط تخلیه‌کننده تحتانی سد انجام پذیرد.

تخلیه‌گر تحتانی سازه‌ای است که باید در مواقع بسیار بحرانی نظیر، وقوع سیلاب شدید، ایجاد مشکل در سازه سد و سایر شرایط اضطراری مورد استفاده قرار گیرد اما برداشت آب غیر متعارف سد کرخه منجر به آن شده تا باز کردن این دریچه تنها راه تداوم برداشت آب باشد.

بر اساس مستندات موجود روز گذشته مورخ 27 شهریورماه سال 1400، دریچه تخلیه‌گر تحتانی سد کرخه به منظور تست‌های اولیه بازگشایی شد و پیش‌بینی می‌شود، استحصال آب از سد کرخه در 2 هفته آینده تنها از این درچه امکان‌پذیر باشد.

در همین راستا، محمد پورحمید، کارشناس مسائل آب با اشاره به اینکه امروز دریچه تخلیه‌کننده تحتانی(کالورت) سد کرخه تست شد گفت: «احتمالا در 2 هفته آینده تخلیه‌گر تحتانی به طور کامل بازگشایی و ریسک بهره‌برداری از سد کرخه، وارد دوره‌ای جدید، حساس و بسیار خطرناک شود.»

*بهره‌برداری از آب سد کرخه وارد دوره حساسی شده است

حساسیت ایجاد شده در بازگشایی تخلیه‌کننده تحتانی سد به این دلیل است که برداشت آب در این مرحله از حجم مرده انجام شده و در صورتیکه میزان بارش‌های سال آبی پیش رو کمتر از برداشت از حجم مرده باشد، ممکن است در سال آبی آتی منابع آب سد کرخه به تراز نیروگاهی هم نرسیده و ریسک بسیار بزرگی مناطق پایین دست وارد شود.

این ریسک زمانی افزایش می‌یابد که مطابق اخبار هواشناسی استان خوزستان، خشکسالی در مهر و آبان سال 1400 نیز تداوم داشته و میزان بارش پیش‌بینی شده درفصل پاییز کمتر از متوسط 52 ساله خواهد بود.

با توجه به موارد ذکر شده، برداشت آب سد کرخه در این مرحله  باید با وسواس بسیاری همراه باشد وبه صورت محدود دنبال شود تا از ریسک تامین آب سال آینده کاسته شود.