به گزارش افرنگ خبر /طبق آخرین آمارها حدود ۸۵ هزار واحد صنفی مجوزدار و نزدیک به ۱۰۰۰ واحد صنعتی به تولید و عرضه پوشاک فعالیت دارند. این در حالی است که تولیدکنندگان دیگری در قالب مشاغل خانگی، تولیدکننده بدون مجوز یا به اصطلاح زیرپله‌ای مشغول به فعالیت در این بازار هستند. از سوی دیگر، طبق آمار رسمی حدود ۶۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم در این بازار بدون احتساب اشتغال‌زایی زنجیره و توزیع پوشاک مشغول به کار هستند و تعداد زیادی نیز به صورت غیرمستقیم فعالیت دارند.

پوشاک ایرانی در زمینه کیفیت می‌تواند با کشورهایی مانند ترکیه که قطب تولید صنعت نساجی هستند رقابت کند اما از نظر قیمتی توان رقابت خود را از دست داده است. افزایش نرخ ارز از یک سو باعث شد صرفه واردات کالای قاچاق از بین برود اما از سوی دیگر دلیلی بود تا هزینه‌های تولید در کشور افزایش یابد. آن‌طور که فعالان و تولیدکنندگان صنعت پوشاک ایران می‌گویند هزینه بالای واردات مواداولیه به دلیل تحریم‌ها و همچنین بالابودن هزینه‌های تولید در ایران، توان رقابت را از تولیدکنندگان ایرانی گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد مواداولیه بیش از ۵۰ درصد هزینه پوشاک را شامل می‌شود و بالابودن هزینه در این بخش به معنای ناتوانی در رقابت است. از گردش مالی ۸ میلیارد دلاری صنعت پوشاک ایران حدود ۱.۸ میلیارد دلار از طریق قاچاق تامین می‌شود و این اعداد و ارقام نشان می‌دهد بازار ایران برای شرکت‌های خارجی همچنان جذاب است و سعی دارند در این بخش حضور داشته باشند؛ البته برخی فعالان بازار معتقدند رقم قاچاق پوشاک در ایران تا ۵ میلیارد دلار هم می‌رسد و این به معنای تعطیلی تولید در ایران و وابستگی به کشورهای خارجی است. همچنین هزینه مواداولیه و سایر بخش‌های تولیدی با کالای آماده خارجی برابری می‌کند و این موضوع باعث‌شده تا واردات کالا از مجاری غیرقانونی به‌صرفه باشد. از این رو جام‌جم به دلایل بالابودن هزینه تولید پوشاک در ایران نسبت به کشورهای همسایه پرداخته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

اشتغال صنعت پوشاک

طبق آخرین آمارها حدود ۸۵ هزار واحد صنفی مجوزدار و نزدیک به ۱۰۰۰ واحد صنعتی به تولید و عرضه پوشاک فعالیت دارند. این در حالی است که تولیدکنندگان دیگری در قالب مشاغل خانگی، تولیدکننده بدون مجوز یا به اصطلاح زیرپله‌ای مشغول به فعالیت در این بازار هستند. از سوی دیگر، طبق آمار رسمی حدود ۶۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم در این بازار بدون احتساب اشتغال‌زایی زنجیره و توزیع پوشاک مشغول به کار هستند و تعداد زیادی نیز به صورت غیرمستقیم فعالیت دارند. البته کارشناسان صنعت پوشاک معتقدند اشتغال به بیش از یک میلیون نفر می‌رسد و برآوردها نشان می‌دهد ۶۰۰ هزار نفر هم در صنایع بالادستی پوشاک کسب درآمد دارند.

هزینه تولید نسبت به کشورهای همسایه

هزینه‌های تولید پوشاک در کشور نسبت به کشورهای همسایه بیشتر است به طوری که قیمت هر کیلو نخ پنبه‌ای که یکی از اقلام مهم مصرفی پوشاک است حدودا بین ۳/۶ تا ۴ دلار بوده است که با عوارض گمرکی چیزی حدود ۱۰۰ هزار تومان برای مصرف‌کننده داخلی تمام می‌شود. اما در کشورمان تولید این محصول در حال حاضر به ازای هر کیلو نخ، ۱۳۵ هزار تومان است. از طرف دیگر چون نقدنیگی واحدهای تولیدی کافی نبوده و بهره‌های بانکی بالاست شاهدیم هزینه‌های تولید در کشورمان نسبت به کشورهای همسایه در ابتدای فرآیند تولید به صورت کلی ۵۰ درصد بیشتر است.

عرضه پوشاک خارجی به‌رغم ممنوعیت واردات

ارزش بازار پوشاک در کشور به بیش از هشت میلیارد دلار می‌رسد که بخش زیادی از آن را تولیدات خارجی قاچاق تصاحب کرده، در حالی که در سال‌های گذشته واردات پوشاک نیز ممنوع بوده و انتظار می‌رفت حجم کالاهای وارداتی و قاچاق کاهش یابد. با این‌که مسؤولان ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز چندی پیش اعلام کردند قاچاق پوشاک کاهش چشمگیری داشته و به ۵۰۰ میلیون دلار رسیده اما سعید قدیری، دبیر اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران و معتقد است همچنان از بازار هشت میلیارد دلار مصرف پوشاک در کشور ۱/۸ میلیارد دلار از طریق قاچاق تامین می‌شود، بنابراین حدود ۲۵ درصد سهم بازار را تولیدات قاچاق به خود اختصاص داده است.

برندهای قاچاق

جان ریچموند، لامارتینا، نایکی، پالادیوم، پنتی، آلفا، جوئتی جینس، آدیداس، بوش، بوگاتی، جیانت، گوچی، جوردن، ریبوک و تامفورد از اصلی‌ترین برندهای خارجی قاچاق هستند که در بازار داخلی و فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای به طور وسیع عرضه می‌شوند. برخی فعالان و تولیدکنندگان به خبرنگار ما می‌گویند یک مجتمع تجاری بزرگ در تهران این برندها را عرضه می‌کند. این فعالان معتقدند اقدامات وزارت صمت در طول دو دهه گذشته باعث شد صنعت پوشاک به محاق برود. به طوری که ایران در دهه ۷۰ صادرکننده پوشاک به کشورهایی از جمله آلمان بود اما تغییر سیاست‌های وزارت صمت به منظور توجه به زنجیره تولید صنعت نساجی باعث شد ویترین این صنعت که پوشاک بود از بین برود و این تغییر رویکرد نه تنها نتوانست صنعت نساجی را رونق ببخشد، بلکه باعث از دست رفتن بازار صادراتی ایران نیز شد.

در سه سال اخیر به دلیل افزایش نرخ‌ارز و تحریم‌ها واردات بسیاری از کالاهای ساخته‌شده به کشور ممنوع شد و وضعیت تولید داخل را بهبود بخشید. زمانی که نرخ‌ارز در مدار صعود قرار گرفت صرفه قاچاق نیز از بین رفت اما از اواسط سال گذشته تاکنون شاهد این هستیم که قیمت مواد اولیه در کشورمان به صورت سرسام آور افزایش یافته است؛ این در حالی است که چون این مواد در بورس‌های بین‌المللی عرضه می‌شود در تمام دنیا قیمت آن یکسان بوده است. در سال گذشته الیاف پنبه، ویتکوز، اکریلیک، پلی‌استر در ابتدای زنجیره تولید پوشاک در سراسر جهان افزایش قیمت داشتیم به‌طوری‌که در برخی الیاف همچون اکریلیک با افزایش قیمت ۴۰ درصدی در عرض چند ماه روبه‌رو بودیم، قیمت پنبه نیز ۳۰ درصد گران‌تر شد اما اصلی‌ترین مواداولیه پوشاک، پارچه و نخ است ولی اتفاقی که در ایران افتاده این که قیمت نخ و پارچه داخلی ۲۵ درصد بیش از قیمت‌های جهانی همچون ترکیه است.

وقتی تعادل قیمت در کشور به‌هم می‌خورد طبیعتا باتوجه به بازارهای پوشاک در کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات (دبی) برای واردکنندگان و قاچاقچیان فرصت جذابی است. واردات نخ و پارچه مثل پوشاک ممنوع نیست هر چند بسیار فرآیند پیچیده و سختی دارد. وقتی پارچه در بازار داخلی متری ۲۳۰ تا ۲۵۰ هزار تومان و در بازار کشورهای همسایه ۱۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد طبیعتا خریدار، بازار خارجی را برای تامین مواداولیه خود انتخاب کند چون جذابیت کافی را دارد. این اتفاقات در حالی صورت می‌گیرد که ایران به‌واسطه تحریم‌ها و مشکلاتی که در بحث تخصیص ارز دارد و واردات مواداولیه به‌راحتی صورت نمی‌گیرد و هزینه‌های تامین مواداولیه هم بالاست، هزینه‌های تولید در کشورمان ۲۵ درصد بیشتر از کشورهای دیگر است.

از طرف دیگر به واسطه گرانی‌هایی که در بازارها صورت‌گرفته، قدرت خرید مردم در کشور به‌شدت کاسته شده و مردم به سمت تهیه جنس ارزان و قاچاق متمایل شوند که درنهایت به تولید داخلی و اشتغالزایی در بازار پوشاک ضربه وارد شود. تولیدکنندگان داخلی با رصد بازارهای بین‌المللی به این امر واقفند که مدهای روز دنیا کدام برندها هستند و باتوجه به بازارهای هدف آنها را برای جامعه محلی خود اصلاح می‌کنند. در بحث مانتو که برخی تولیدکنندگان طرح های خاصی تولید می‌کنند به‌راحتی کپی‌برداری می‌شود و این امر در بازار کنترل نمی‌شود.

کارگروه مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد سامانه‌ای به نام شیما برای این موضوع ایجادکرده که هر تولیدکننده می‌تواند طرح‌های اختصاصی خود را ثبت کند تا جلوی کپی‌برداری گرفته شود ولی سازوکار مشخصی برای انجام این کار وجود ندارد. از سال گذشته به‌صورت جدی تشکل‌های بخش خصوصی با کمک وزارت صمت نقشه‌ای راهبردی برای صنعت پوشاک طراحی کرده‌اند و حتی در برهه‌ای این سند ابلاغ شد ولی گروه‌هایی جلوی این امر را گرفتند. در نهایت دوباره در اواخر سال گذشته به این سند توجه زیادی شد و در سال‌جاری که به رفع موانع تولید نامگذاری‌شده سند راهبردی بهتری و با مشخصه‌های کاربردی طراحی و سه هفته پیش توسط وزیر صمت برای اجرا ابلاغ شد. در این سند بیمه‌شدن تولیدکنندگان پوشاک، تامین مالی، تسهیلات، قوانین مالیات ارزش‌افزوده و بیمه تامین‌اجتماعی لحاظ شده است.

ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام‌کرده قاچاق پوشاک به ۵۰۰ میلیون دلار رسیده که به‌نظر می‌رسد با توجه به حجم گسترده‌ای که کالای خارجی در بازار وجود دارد، متناقض باشد و برای تولیدکنندگان، فعالان این صنعت و مردم ملموس نیست.

به‌طوری‌که اکنون کالای خارجی به‌راحتی در اختیار خریداران و متقاضیان قرار می‌گیرد که این موضوع نشان‌دهنده وجود این کالاهای وارداتی در بازار است. ترکیه در صنعت پوشاک رقیب ایران محسوب می‌شود و با گسترش واکسیناسیون در این کشور قطعا پذیرش توریست خود را افزایش خواهد داد. توریست‌های اماراتی کالاهای ترک را خواهند خرید؛ بنابراین شاهد این خواهیم بود که کالاهای که در دو سال اخیر نیز در ترکیه دپوشده در مدت کوتاهی به ایران سرازیر شود چون کشورمان یکی از بازارهای اصلی پوشاک‌های دنیاست.

هزینه‌های تولید پوشاک در ایران به‌شدت نسبت به کشورهای همسایه افزایش یافته از یک‌سو و سیاست‌های وارداتی از سوی‌دیگر باعث شد مشکلات این بخش افزوده شود.

همچنین برخی سیاست‌ها باعث شد تا نگذارند مواداولیه کافی وارد کشور شود؛ بنابراین شاهد این هستیم که مواداولیه کشورمان نسبت به مواداولیه جهانی بسیار گران‌تر است به‌طوری که نخ پنبه ۳۰ درصد نسبت به نخ پنبه جهانی گران‌تر است.

میزان اشتغالزایی در کشور در صنعت پوشاک حدود ۶۰۰ هزار نفر است که در صنایع بالادستی نیز ۶۰۰ هزار نفر مشغول به کار هستند.

 ایران به‌دلیل گستردگی شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مختلف ناچار است تمام تلاش خود را برای رقابت با دیگر کشورها انجام دهد. ایران نسبت به دیرینه خود در امر طراحی پوشاک بسیار قوی است و خوشبختانه در این زمینه از دنیا عقب نیستیم و برندهای کشورمان به‌روز هستند. در حال حاضر صادرات پوشاک انجام نمی‌شود به این دلیل که با مسائل نقل و انتقالات پولی و بانکی مواجهیم و فقط می‌توانیم به چند کشور همسایه صادرات داشته باشیم که بازار این کشورها در اختیار کالاهای ترکیه است. در شرایط فعلی برند خارجی مجوز فروش در کشورمان را ندارد و این در حالی است که بسیاری از این برندهای در فروشگاه‌های بزرگ داخلی و ایران‌ مال به فروش می‌رسند.

عرضه نخ به صورت قطره چکانی

واکسیناسیون در اغلب کشورها تقاضا در بازارهای مصرفی از جمله پوشاک را افزایش می‌دهد. با توجه به سرانه بالای مصرف پوشاک ایران، خارجی‌ها علاقه دارند همچنان در بازار ایران حضور داشته باشند و اکنون که شرایط تولید در داخل کشور سخت شده، آنها فرصتی پیدا کردند تا کالاهای خود را از مسیر غیرقانونی به ایران بفرستند.

بر خلاف آنچه تصور می‌شود سرانه مصرف پوشاک در کلانشهرها و پایتخت بسیار بالاست. اما آمارها نشان می‌دهد سه استان خراسان شمالی، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد بیشترین هزینه را برای لباس و کفش خود صرف می‌کنند. این روند با پایان یافتن کرونا و انجام واکسیناسیون افزایش خواهد یافت.

علیرضا حائری، عضو هیات مدیره انجمن متخصصان صنایع نساجی ایران با بیان این‌که یکی از مشکلات، افزایش قیمت مواد اولیه تولید است، به‌طوری که هر کیلوگرم نخ پنبه‌ای این روزها حدود ۱۳۵ هزار تومان قیمت دارد، یادآور شد:‌ در حالی که قیمت هر کیلوگرم پنبه در بازار جهانی ۱/۵ دلار است با احتساب دلار نیمایی باید حدود ۴۵ هزار تومان قیمت داشته باشد، همچنین با قیمت ۴۰ هزار تومانی هر کیلو پنبه ایرانی و هزینه‌های یک دلاری ریسندگی، هر کیلو نخ پنبه‌ای باید بین ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان قیمت داشته باشد.

وی بیان کرد:‌ با نرخ‌های یادشده پنبه و عملیات ریسندگی، قیمت حدود ۱۲۰ هزار تومانی نخ پنبه‌ای عجیب است و این فاصله قیمتی ناشی از برخی سیاست‌های اشتباه وارداتی، کمبودها و سوءاستفاده برخی افراد است که عرضه نخ را به صورت قطره‌چکانی به بازار انجام می‌دهند.

عضو هیات مدیره انجمن متخصصان صنایع نساجی ایران تصریح‌کرد: وضع عمومی تورم قیمت‌ها از یک‌سو و ممنوعیت‌های وارداتی از سوی دیگر، در این افزایش قیمت‌ها موثر بوده‌اند، به‌طوری که این روزها نخ به‌سختی به دست تولیدکنندگان می‌رسد.

در حالی که تولیدکنندگان پول خرید نخ را یکجا و نقدی پرداخت می‌کنند، اما بعد از چند ماه به دست‌شان می‌رسد که در فرآیند تولید اختلال ایجاد می‌کند.

حائری با اشاره به پایین آمدن قدرت خرید افراد که سبب می‌شود اجناس و لباس‌ها روی دست تولیدکنندگان بماند یا فروش‌شان با کاهش مواجه شود، اضافه‌کرد: با این قیمت‌ها، امکان صادرات نیز وجود ندارد و از طرفی با توجه به ممنوعیت‌های وارداتی پوشاک، تولیدات باید به مصرف داخل برسد.

سال‌های گذشته واردات نخ به صورت محدود انجام می‌شد و اجازه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای آن لازم بود اما اکنون وارد نمی‌شود و تولیدکنندگان به‌سختی نخ را می‌خرند.

عضو هیات مدیره انجمن متخصصان صنایع نساجی ایران به سخنان اخیر مدیرکل صنایع نساجی، پوشاک و سلولزی وزارت صنعت اشاره کرد که از افزوده شدن ۵۰ هزار تنی به ظرفیت ریسندگی کشور خبر داده بود و تاکید داشت اکنون ظرفیت ریسندگی در کشور به حدود ۳۰۰ هزار تن رسیده است و با این ظرفیت نباید شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم.