رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران از روز بیست‌ویکم مرداد‌ ماه رسماً وارد فصل بیست‌ویکمش می‌شود، جایی که 16 تیم در سطح اول فوتبال ایران برای رسیدن به اهداف‌شان طی 30 هفته به رقابت می‌پردازند، در این میان مسئله‌ای که این روز‌ها خبرساز شده و به‌نوعی به دردسر جدیدی برای فوتبال ایران تبدیل شده است، بحث تعلیق لیگ برتر فوتبال ایران است، موضوعی که از سوی مقامات رسمی فوتبال ایران اعلام و تأیید شده است.

سلام بر فوتبال آماتور
سهیل مهدی رئیس پیشین کمیته صدور مجوز حرفه‌ای سازمان لیگ و مسئول کنونی برگزاری مسابقات لیگ برتر، برای نخستین بار این خبر را داده است. او در این باره اخیراً گفته است: «هر روز دارد این تیغ ممیزی تیزتر می‌شود. بعد از آنکه در لیگ قهرمانان آسیا شرکت نکردیم نمی‌دانم باید چه‌کار کنیم که استاندارد بشویم، شاید قدم بعدی تعلیق لیگ باشد». اشاره مهدی به ماجرای حذف سال گذشته استقلال و پرسپولیس از لیگ قهرمانان آسیا و البته به تعلیق درآمدن کمیته‌های بدوی و استیناف صدور مجوز حرفه‌ای در ایران است. در ادامه کاظم اولیایی عضو سابق کمیته صدور مجوز حرفه‌ای در گفت‌وگویی با تأیید اظهارات مهدی اظهار داشت: «ما برای برگزاری مسابقات لیگ برتر یک ضوابط و پیش‌نیازهایی داریم. باشگاه‌های ما برای بازی در لیگ باید مجوز ملی و در سطح مسابقات آسیایی، مجوز آسیایی داشته باشند. در زمان حاضر فقط سپاهان و فولاد مجوز بین‌المللی دارند که امسال باید تمدید شود، ولی باقی باشگاه‌ها این مجوز را ندارند، به همین دلیل همان‌طور که آقای مهدی گفته، ممکن است لیگ برتر ما به‌نوعی تعلیق و از حضور در لیگ قهرمانان آسیا محروم شود».

از این صحبت‌ها می‌توان دریافت که بحث تعلیق لیگ برتر ایران، به‌معنی تعطیلی این مسابقات نخواهد بود و صرفاً تا وقتی که این لیگ از حالت تعلیق خارج نشود، قرار نیست تیم‌های برترش به لیگ قهرمانان بروند، به‌طور شفاف‌تر یعنی 16 تیم لیگ برتری در لیگ تنها با هدف کسب عنوانِ داخلی در ایران به رقابت می‌پردازند و از بُعد بین‌المللی قرار گرفتن در رده نخست، نهم یا دوازدهم جدول تفاوتی نخواهد داشت. صرفاً لیگ ایران با این دست‌فرمان، تنها از حیث داخلی دارای اهمیت خواهد بود و بدون اینکه هیچ مجوز حرفه‌ای صادر شود لیگ ایران بعد از 21 فصلِ حرفه‌ای به دوران آماتوری‌‌اش باز خواهد گشت.

پیشگویی برانکو
آماتوری شدن فوتبال ایران پیش‌بینی درستی بود که برانکو ایوانکوویچ سه سال پیش انجام داد. سرمربی اسبق تیم ملی ایران و پرسپولیس در فروردین ماه سال 98 در این باره گفته بود: «پیش‌بینی من این است که با ادامه وضع فعلی فوتبال ایران آماتور خواهد شد، چون بسیاری از باشگاه‌ها توان پرداخت ندارند و این موضوع حالا حتی استقلال و پرسپولیس را هم تهدید می‌کند. میزان مخارج بالاتر از درآمدی است که این دو باشگاه در زمان حاضر از طریق قرارداد اپراتوری به دست می‌آورند. اگر شرایط فعلی تغییر نکند، این تفاوت بین درآمد و مخارج باعث می‌شود اثر منفی وحشتناکی در فوتبال ایران اتفاق بیفتد».

شاید همین یک پاراگراف از زبان برانکو، کل ماجرا را ـ از آنچه تاکنون رخ داده است تا کار به اینجا کشیده شود و آنچه در ادامه بر سر فوتبال ایران خواهد افتاد ـ به‌خوبی تشریح کند. فوتبال ایران مدت‌هاست که در یک فضای مسموم و آماتوری، نقاب حرفه‌ای به صورت داشته است و حالا بعد از چندین مرحله اخطار و اولتیماتوم کار به جایی رسیده است که AFC حاضر می‌شود همه پتانسیل‌های فنی، هواداری و تبلیغاتی تیم‌های ایرانی را نادیده بگیرد و روی نام آنها در آسیا خط قرمز بکشد. مماشات AFC به پایان رسیده است و قرار است مقررات سفت‌وسخت در قبال فوتبال ایران اعمال شود، همان‌طور که برای دیگر کشور‌ها این شرایط وجود دارد.

حنای بی‌رنگ
«عادت کرده‌ایم با دروغ به AFC کار‌مان راه بیفتد.»، جملاتی با این مضمون را بار‌ها از زبان مربیان و مدیران بالارتبه فوتبال کشورمان شنیده‌ایم، اظهارنظرهایی که از نحوه مجوز گرفتن‌ در فوتبال ایران از کنفدراسیون فوتبال آسیا در مسائل مخالف حکایت می‌کند، حالا اما شرایط متفاوت است، احتمالاً دیگر حنای ما در AFC رنگی ندارد و کسی حرف‌مان را باور نمی‌کند. کنفدراسیون فوتبال آسیا روند بررسی صدور مجوز‌ باشگاه‌ها و حتی کمیته‌های بدوی و استینافش را که نقش نظارتی و تصمیم‌گیرنده نهایی را ایفا می‌کنند به خودمان محول کرده بود، حتی اعضای‌ این کمیته‌ها نیز توسط فدراسیون فوتبال ایران انتخاب می‌شدند، ولی ما جواب اعتماد AFC را چگونه دادیم؟ هرچه بود در نهایت با یک آبروریزی بزرگ از سمت مجموعه فوتبال ایران روبه‌رو شده است. اکثر باشگاه‌های ایران در عمل از اصول اولیه حرفه‌ای بودن نظیر عدم وابستگی به دولت، شفافیت مالی و دیگر استاندارد‌های فنی و زیرساختی محروم بودند، ولی در گزارش‌های ارسالی به AFC این موارد به‌شکل دیگری آورده می‌شوند. انگار که همه چیز در فوتبال ایران گل و بلبل است! مدت‌ها گنجشک را جای قناری به AFC فروختیم و در آخر دودش به چشم خودمان رفت.

اوضاع‌ از پایه خراب است!
مصطفی زارعی مسئول جدید صدور مجوز حرفه‌ای فدراسیون فوتبال اعلام کرده است که این کمیته پیش از این در 102 معیار مدنظر AFC در 85 معیار رد شده و تنها موفق شده است در 17 مورد تأییدیه بگیرد. AFC آیتم‌های 14گانه‌ای را برای استانداردسازی کمیته صدور مجوز حرفه‌ای فدراسیون‌ها دارد که نظیر این موارد می‌شوند: الزامات مدیریتی، سیاست‌گذاری‌های صدور مجوز، ارتباطات خارجی صدور مجوز، آیین‌نامه و قوانین و مقررات صدور مجوز، ساختار تشکیلاتی صدور مجوز، محرمانگی، استقلال، کمیته‌های تصمیم‌گیر، فرآیندهای صدور مجوز، فرایندهای تصمیم‌گیری، مدیریت اسناد، ارتباط با باشگاه‌ها برای صدور مجوز، جلسات سالانه و آنالیز داده‌ها و مدارک ارائه‌شده. با شرایط کلی که در این حوزه وجود دارد مشخص است که اوضاع‌ فوتبال ایران برای حرفه‌ای شدن و یا حتی حرفه‌ای ماندن بیش از چیزی که تصور می‌کنیم خراب است و نکته ماجرا این است که ما در حوزه صدور مجوز حرفه‌‌ای به‌غیر از «معلول» در «علت» نیز دچار مشکل اساسی هستیم، با این وضعیت به‌نظر می‌رسد برای بازگشت به لیگ قهرمانان آسیا و دنیای فوتبال حرفه‌ای، پیش از اصلاح ساختار باشگاه‌ها، نیاز داریم در ساختار و تشکیلات صدور مجوز حرفه‌‌ای تحول ایجاد کنیم.

به‌دلیل برگزاری جام جهانی و تغییر تقویم AFC قرار نیست لیگ قهرمانان در فصل بعدی برگزار شود و به همین دلیل زمان‌بندی صدور مجوز حرفه‌ای نیز از سوی AFC تغییر پیدا کرده است و قرار است از دی ماه یا بهمن ماه این فرآیند شروع شود، در این مدت فوتبال ایران نیاز دارد ابتدا چرخه صدور مجوز حرفه‌ای را با برطرف کردن ایرادات و البته متقاعد کردن AFC دوباره به حالت فعال در بیاورد و از سوی دیگر نیز باشگاه‌ها در جهت حرفه‌ای‌سازی که شامل موضوعات مختلفی می‌شود، گام بردارند.

همه با هم غرق می‌شویم
قطعاً تا زمانی که این پروسه در فدراسیون فوتبال به‌سلامت طی نشود و مورد تأیید AFC قرار نگیرد،‌ باشگاه‌های ما اگر در حد لالیگا نیز خود را به‌روز و تجهیز کنند، تا زمانی که ساختار صدور مجوز حرفه‌ای ما سروسامان نگیرد، باز هم موفق به حضور در آسیا و رقابت‌های بین‌المللی نمی‌شوند. هرچند که خودِ باشگاه‌ها در نهایت مسبب ایجاد این شرایط شده‌اند، ولی همه تقصیر‌ها فقط به گردن آنها نیست. ساختار باشگاهی فوتبال ایران باید تغییر کند و به‌معنی واقعی کلمه به‌سمت حرفه‌ای‌سازی برود، از مستقل شدن گرفته تا ایجاد شفافیت و درآمد‌زایی از طریق حق پخش و دیگر مسائل. در این شرایط باشگاه‌ها نباید دست روی دست بگذارند تا کمیته‌ صدور مجوز حرفه‌ای در ایران دوباره آغاز به کار کند و با همان شرایط قبلی «خسته‌وار» برای مجوز حرفه‌ای اقدام کنند. حیات فوتبال باشگاهی ایران با این اتفاقات در خطر است و با سوراخ‌ شدن کف این قایق، همه باشگاه‌ها غرق می‌شوند.