باید بدانیم که هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع با شش درجه کاهش دما همراه است و هر ۳۰۰ متر افزایش ارتفاع به علت نبود تراکم ابرها، آلودگی هوا و افزایش خشکی هوا موجب می‌شود اشعه ماورا بنفش خورشید ۴ درصد افزایش یابد.
دامنه حرارت بدن باید بین ۳۶.۵ تا ۳۸.۵ باشد و بیش از ۲ درجه تفاوت موجب اختلال عملکرد دستگاه‌ها و احتمال بروز مرگ می‌شود. شرایط عادت به گرما اینگونه است که بدن انسان ۱۴ روز وقت می‌خواهد تا با شرایط گرما خو بگیرد و مکانیزم دفع حرارت از بدن شامل تعریق و نیز گشاد کردن عروق محیطی است. در عین حال تعریق موثرترین راه کاهش دمای بدن است که بستگی به عواملی نظیر درجه حرارت محیط، رطوبت، باد و پوشش بدن دارد.
شرایط گرمازدگی
بر اساس این مطلب که از سوی حمید مساعدیان، عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی تهیه شده و از سوی فدراسیون پزشکی ورزشی در اختیار ایسنا قرار گرفته آمده است: گرمازدگی بیشتر در دمای بین ۴۰ تا ۴۳ به بالا ایجاد می‌شود و معمولا کم آبی علامت قبلی گرما زدگی است. در گرمازدگی، کار شدید موثرتر از کم آبی است و استراحت در فواصل معین و زیر سایه و مکان‌های خنک می‌تواند از بروز گرمازدگی جلو گیری کند. اشخاص کهنسال، چاق، اطفال و افرادی که به بیماری‌های مزمن مثل دیابت و اشکال در گردش خون مبتلا هستند به گرمازدگی حساس تر خواهند بود
هیدراته شدن بدن قبل، حین و بعد از ورزش از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مقایسه قبل از ورزش و بعد از ورزش نباید بیش از ۲ درصد وزن فرد کاهش یابد و در گرمازدگی باید گرمای مرکزی بدن و یا رکتال اندازه‌گیری شود.
علت بروز گرمازدگی
علت این اتفاق فعالیت شدید در گرما و پوشش زیاد بدن و عدم تعادل گرمایی (حتی در سرما هم احتمال بروز گرمازدگی وجود دارد) است و گرمازدگی به سه گروه خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌شود.
علایم گرمازدگی
سردرد، سر گیجه، منگی، اختلال هوشیاری، توهم، ضعف، اختلال تعادل و تکلم، تشنج، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، خونریزی بینی (به دلیل خشکی هوا و انبساط عروق محیطی)، تعریق، رنگ پریدگی، لرز، اسهال، کاهش فشارخون و احساس دفع از علائم گرمازدگی به شمار می‌روند.
در گرمازدگی شدید مصدوم عرق نمی‌کند، حرارت بالا می‌رود، پوست گرم و خشک است، تنفس سریعتر است تا گرمای اضافی را دفع کند، شوک مرحله بعدی است و حتی بیهوشی ناگهانی و مرگ امکان پذیر است.
درمان گرمازدگی
گرمازدگی یک فرایند اورژانسی واقعی است؛ باز بودن راه هوایی، انتقال به محل خنک، سرد کردن بدن با ملحفه خیس و هر وسیله مرطوب دیگر از مهمترین مسائل است و وقتی بیمار در معرض جریان هوای خنک قرار گرفت و دمای بدن به ۳۸ درجه رسید باید خنک کردن را متوقف کرد و بعد از اینکه دوباره دما بالا رفت سرد کردن را ادامه داد. برای سرد کردن بدن آب معمولی بهتر از آب خیلی سرد است چون عروق را منقبض می کند.
توصیه‌ها
فعالیت شدید در هوای گرم و مرطوب انجام ندهید، متناسب لباس بپوشید، مایعات کافی و به دفعات مکرر بنوشید و در محل‌های خنک و به تناوب استراحت کنید.
سرم درمانی
به ازای هر یک کیلوگرم کاهش وزن باید ۱ تا ۱.۲۵ لیتر مایعات داده شود و همراه مایع درمانی حتما باید املاح دفعی را جایگزین کرد.
گرمازدگی خفیف
علایم گرمازدگی خفیف نیز شامل گرفتگی عضلانی، خستگی مفرط و سر گیجه است. انتقال به محل خنک، کاهش گرمای بدن (به هر صورتی که امکان دارد)، دادن مایعات خنک در صورت به هوش بودن بیمار به هر نحو ممکن از مهمترین کمک‌هایی است که باید در ابتدای امر مدنظر قرار گیرد.
گرمازدگی متوسط
علایم گرمازدگی متوسط نیز شامل سرگیجه، عدم هوشیاری تنفس سریع و سطحی، ضعف، نبض ضعیف و تعریق بدن است. باید انتقال به محل خنک، نوشیدن مایعات خنک، استفاده از ملحفه یا دستمال مرطوب مدنظر قرار گیرد.
گرمازدگی شدید
این نوع گرمازدگی بیشتر در روزهای گرم و مرطوب (کوهنوردی در مناطق شمالی کشور و در تابستان) رخ می‌دهد و علائم آن شامل تب با پوست گرم و خشک، درجه حرارت بالا، بی حالی، عدم هوشیاری و اغما است و مایع درمانی، سرم درمانی، خنک کردن بدن به هر نحو ممکن، بالا نگهداشتن پاها، ارزیابی و پیگیری بیمار تا ۲۴ ساعت بعد باید در این رابطه انجام شود.
عوارض گرمازدگی
گرمازدگی قبلی فرد را مستعد گرمازدگی‌های بعدی می‌کند و استراحت در محیط خنک در شب قبل از ورزش و رژیم تعدیل شده در پیشگیری اهمیت دارد. هیپوناترمی (کاهش میزان سدیم خون) از جمله عوارض گرمازدگی است و میزان سدیم پایین‌تر از ۱۳۰ میلی اٌکی‌والان در لیتر خطرناک است و از علائم گرمازدگی می‌توان به تهوع، استفراغ، سردرد پیشرونده، لتارژیک، کما و مرگ اشاره کرد.
مهمترین اقدام بعد از تشخیص هیپوناترمی
در هیپوناترمی ناشی از گرمازدگی در صورت بهوش بودن بیمار مصرف مایعات با میزان کافی سرم لازم است و باید ۱۰ گرم نمک به یک لیتر آب اضافه شود و نمک حتما حاوی سدیم باشد (دو قاشق شربت خوری نمک در یک لیتر آب) و انتقال به بیمارستان نیز انجام شود.
