به گزارش افرنگ خبر / دوگانۀ علم بهتر است یا ثروت از روزگار قدیم برای ما ایرانی‌ها جذاب بوده و هرکس از منظر خود به آن پرداخته است، عده‌ای علم را برتر دانسته‌ایم و عده‌ای دیگر معتقدیم که ثروت وزنۀ قدرتری است.

رشد دانش و تحولی که تکنولوژی در این سال‌ها برای زندگی بشر به ارمغان آورده است به ما ثابت کرده که می‌توان نقش والاتری برای علم متصور بود به عبارت دیگر ثروت علم و پیشرفت برای جوامع بشری نمی‌آفریند، کمااینکه بسیاری از کشورهای جهان روی گنج بنا شده‌اند اما علم استفاده از آن را ندارند اما سرزمین‌هایی نیز وجود دارد که منابع آن‌ها بسیار ضعیف است اما ثروتمند هستند؛ چرا که علم را کاملاً درست به کار گرفته‌اند به قول مولی علی (ع) «العلم سلطان» (علم سلطان است).

همین جایگاه رفیع علم و عالمان در جهان بینی اسلامی است که طی سال‌های گذشته بارها رهبر معظم انقلاب را برآن کرده تا توجۀ خود به علم را علناً مطرح کنند از جمله در نام‌گذاری سال جاری به عنوان «سال حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین»، موضوعی که نگاه‌های متولیان اجرایی کشور را کاملاً به سوی تولید دانش‌بنیان چرخاند.یکسالی نیز از روی کار آمدن دولت سیزدهم می‌گذرد و بررسی عملکرد عملی دولت مردمی درخصوص حمایت از تولید دانش‌بنیان سبب شد تا گفتگویی تفصیلی با پرویز کرمی رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعۀ صنایع خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دربارۀ عملکرد یکسالۀ معاونت در دورۀ خدمت دولت سیزدهم داشته باشیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

برنا: روند کلی معاونت علمی را طی سال‌های گذشته چطور بوده است و چه چشم‌اندازی برای آیندۀ معاونت می‌توان متصور بود؟

کرمی: فکر کنم نکته ای که در این موضوع ما با هم بر روی آن متمرکز شویم و صحبت کنیم فضایی است که طی این سالها بوجود آمد و رشد کرد و امسال در سال 1401 با چند اتفاق مهم یک رشد جهشی و یک آغاز راه مجدد برای حداقل ده یا پانزده ساله آینده را برای خودش گرفت از جمله آن اتفاقات یکی تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان در ابتدای امسال بود این قانون سه سال در مجلس طول کشید و دو مجلس را به خود دید بانی آن معاونت علمی بود و دلیلش هم این بود که شرکت های دانش بنیان در رشد و توسعه خود با چالش های مختلف قانونی مواجه شده بودند که این چالش ها نیازمند یک عزم جدی توسط دولت ومجلس  داشت از سوی حاکمیت. همچنین کشور یک پشتوانه حکیم و خوب به مانندیک  شتاب دهنده  خلاق داشت آن شخص رهبری  است و رهبر فرزانه انقلاب از دهه 70 می توانم بگویم موضوع تولید علم و جنبش  نرم افزاری را در دستور کار کشور قرار دادند هرچند  خیلی ها ان زمان باور نداشتند که این اتفاقات می تواند مایه رشد و اقتدار کشور شود نه دانشگاه ها این بینش و این دید را داشتند و  نه حتی عناصر مومن انقلابی که همسو با نظام بودند  در ذهنشان این مطرح می شد که رهبری از جایگاه رهبری و به اصطلاح شعار گونه  اینها را مطرح می کند این موارد قابلیت پیاده شدن در کشور را ندارد اما استمرار و پیگیری دائمی شخص رهبر فرزانه انقلاب باعث شد که این یک گفتمان شود  و الان همه در  سطوح دانش بینان و خلاق و کسب ثروت از دانش و فناوری دارند صحبت می کنند. ما وقتی می گوییم گفتمان یعنی موضوعی که همه راجع به آن صحبت کنند و اتفاق نظر باشد اصطلاحا چپ و راست نداشته باشد و همه بگویند که این کار برای کشور ضروری است که خوشبختانه امسال این کار برای کشور اتفاق افتاده است. دلیلش که می گویم حضرت آقا به عنوان شتاب دهنده علم و فناوری در کشور فعالیت می کند هنوز قانون جهش دانش بنیان مصوب نشده بود که سال را به نام سال دانش بنیان نام نهادندو این موضوع باعث شد که توجهات و نگاه ها چه در دولت و چه درمجلس و قوه قضائیه به این موضوع جلب وجذب شود.

برنا: تفاوت اصلی قانون قبلی حمایت از دانش‌بنیان‌ها (حمایت و تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان) و قانون جهش تولید دانش‌بنیان را باید در چه چیز دانست؟

کرمی: حسن قانون جدید این است که بعد از اجرای یک قانون قبلی  و آسیب‌شناسی شده به تصویب رسید و امروز در مرحلۀ اجرا قرار گرفته است. پیش‌تر برای حمایت از دانش‌بنیان‌ها قانونی تحت عنوان حمایت و تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان داشتیم که سال 89 در کشور مصوب شده بود، یکی از معایبی که این قانون داشت، عدم مشخص نمودن نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در فرآیند اجرا بود اگر شما قانون سابق را مطالعه کنید، درخواهید یافت که هیچ بخشی از آن به تبیین وظایف معاونت علمی ریاست جمهوری در مسیر اجرا نپرداخته است.

معاونت علمی ارتباطی با این قانون نداشت این ضعف دربارۀ قانون جهش تولید دانش بنیان وجود ندارد به عبارت بهتر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تنها مجری این قانون است و پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری به اصطلاح علم اجرایش را به دست گرفته است. البته طی این سال‌ها پیشرفت‌ کمی و کیفی خوبی در عرصۀ شرکت‌های دانش بنیان داشتیم، سال 92 که آغاز فعالیت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای اجرای قانون حمایت و تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان مصوب 1389 بود، در کل کشور فقط حدود 20مجموعۀ دانش‌بنیان فعالیت داشتند اما امروز که گزارش فعالیت‌های خود به مردم شریف ایران را ارائه می‌کنیم، خرسندم که بگویم در حال حاضر بیش از 7200 شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم. ایران در آن مقطع بازیگر و عنصر فعال زیست‌بوم فناوری نداشت، شرکت‌های خلاق، خانه‌های خلاق، مراکز و کارخانه‌های نوآوری استارت اپها شروع به فعالیت نکرده بودند و چرخۀ اقتصاد دانش‌بنیان در کشور ضعیف بود.

قبلا  اینگونه  بود که ما دانشگاه ها را داشتیم و بعد اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد آمدیم پارکهای علمی و فناوری را عینا از خارج کشور  گرفته  و اجرا کرده بودیم با مصوبه  مجلس که هر استان ما یک پارک علمی فناوری داشته باشد و اما اکثر پارکهای علم و فناوری ما یک تابلو و چاردیواری بود و بعضی از آنها پول نداشتند زمینی که متعلق به  آنها بود را چاردیواری کنند اما امروز پارکهای علم و فناوری ما مقتدر و منشاء تولید فناوری و محصول از علم هستند .امروز که ما با هم صحبت می کنیم بیش از 220 مرکز نوآوری داریم. 75 خانه خلاق و نوآوری داریم و 10 کارخانه نوآوری داریم. در کنار اینها 10 هزار استارت آپ داریم ما آن زمان  استارت آپ یا مرکزنوآوری  به تعداد انگشتان دست هم نبود. ضمن اینکه می توانم بگویم ابتدای کارها بود این قانون جهش دانش بنیان متعاقب قانون قبلی مصوب شد چرا؟ چون یک آسیب شناسی شده بود 10 سال ما آن قانون را اجرا کردیم و رسیدیم به جایی که بن بستهایی بود و گیر داشت. گیر آن هم مثلا شرکت های دولتی که هنوز دولت فعال مایشا در کشور ما است هر چه بگوییم که از اقتصاد نفتی و دولتی دور می شویم نه هنوز دولت همه کاره است .از طرف دیگر شرکت های دانش بنیان متعاقب یک قانونی بوجود آمده بودند و تولید و خدمت و محصول انجام می دادند و شرکت های دولتی خریدار  کننده اصلی بودند می رفتند مشابه خارجی آن را می خریدند. این شرکت معلوم بود که به مشکل می خورد بازیکنی که در تیم ملی و لیگ داخلی خود موفق نباشد نمی تواند در لیگ های بیناللمللی و اروپایی بازی کند که  عین این مثال در شرکت های دانش بنیان  ما بود. شرکت های ما  توانمندی خوبی را داشتند اما نه داخلی ها ونه خارجی ها از او جنس نمی خریدند به دلیل اینکه همه کشورها یک بافر ومدافع دارند در ورود کالاهای خارجی ما نیستیم که بگوییم فقط ایرانی بخر و ایران ساخت، همه کشورها صیانت از بازار خود می کنند.

آن‌ها اجازه نمی دهند هر جنس ایرانی ولو با کیفیت به کشورشان ورود کند. جنگی که الان بین کشورهای مطرح هست  بیشتر اقتصادی  است جنگ تعرفه ها است و رقابت در کسب بازار است و مشکل دوم اینکه ما دچارتحریم بودیم و شرکت های ما اگر برای صادرات هم دست و پا می زدند نه می توانستند ارز ریالی تومانی و دلاری این طرف آن طرف کنند و نه با شرکتی قرارداد ببندند خوب آقای دولت شما اگر حمایت نکنید این ها باید چه کار کنند. این قانون آمد یک مصوبه ای گذراند که در خصوص رفع موانع فعلی که هیچ شرکت دولتی توان خرید کالای دارای مشابه داخلی را از خارج از کشور ندارد. که این در کشور ما نبود.برخی اوقات شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی از خرید کالای ایرانی با بهانه‌تراشی سرباز می‌زنند، برای مثال بهانه می‌آورند که محصول ایرانی یک قابلیت مدنظر ما را ندارد، در حالی که آن مزیت اساساً مورد نیاز موسسۀ دولتی نیست، در این صورت شرکت دانش‌بنیان چه راهکاری برای احقاق مطالبۀ خود خواهد داشت؟

کرمی: ما قانون حمایت تسهیل شرکت های دانش بنیان را داشتیم شناسایی کردیم و آسیب شناسی کردم و نقاط گیر و گلوگاهی که باعث می شد شرکت های ما زمین بخورند را شناسایی کردیم الان رفتیم این قانون را مصوب کردیم ولی هر قانون مصوبی که بلافاصله اجرایی نمی شود و باید آئین اجرایی بنویسد ممارست شود و پیگیری شود الان من بخواهم به شما به صراحت بگویم اگر شرکتی این مراحل را گفتید طی کند و بعد شرکت ایرانی و شرکت دولتی از آن نخرد این باید به معاونت علمی از آن شرکت شکایت کند و ما برویم در پی شکایت با آن برخورد کنیم. عین این است که بکشانیم به محکمه و بگوییم که چرا اینکار را نکردی اگر دلیل بیاورد که به این دلایل فنی خوب آن یک مشکل است. اگر دلایل آن محکمه پسند نباشد و به صورت رانت و خارج از کشور حتما ما با آن برخورد می کنیم دولت و نظام و ملت و قوه قضائیه با آن برخورد می کنند. نکته دیگر اینکه ما در حوزه واگذاری دانش ، واگذاری زمین و ساختمان ، قبلا دانشگاه ها می گفتند که یک هیات علمی دارند و شرکت دانش بنیان دارد یک کار خیلی خوبی انجام می دهد این اجازه را دولت به اینها نداده بود که بیایند و دانش را واگذار کنند یا زمین بدهد و یا ملک بدهد و فضا و تجهیزات بدهد در قانون جدید این اتفاق افتاده و دانشگاه ها می توانند به راحتی زمین های مازاد خود را در اختیار شرکت های دانش بنیانی که رفع نیاز کشور می کنند با ضوابطی که آن ضوابط را در دولت می نویسند انجام بدهد ما حدود فکر می کنم 13 تا آئین نامه باید بنویسیم برای اجرایی شدن این قانونی  که چند  ماه است مصوب شده و ابلاغ شده 6 ماه  فرصت دارد دولت که آئین نامه های اجرایی سازی آن قانون را بنویسد.

برنا: تاکنون چند آیین‌نامۀ مرتبط با فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان براساس قانون جهش تولید دانش‌بنیان به تصویب رسیده است؟

کرمی: 8 تا تصویب شده از آن 13 تا ، که تا برود و تصویب شود و ابلاغ شود یک مقدار زمان می برد

برنا: این آیین‌نامه‌ها در چه موضوعاتی بودند؟

کرمی: ما در زمینه اجرایی سازی قانون جهش تولید دانش بنیان ، این قانون کار دیگر انجام داد در قانون قبلی رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عتف رئیس یک شورایی بود که در حوزه دانش بنیان ها نظر می داد و معمولا هم برنامه ها و مشکلات وزارت علوم اجازه ورود به اینگونه کارها را نمی داد.

قانون جدید رویۀ گذشته را همزمان با انتقال دبیرخانۀ اقتصاد دانش‌بنیان به معاونت علمی ریاست جمهوری اصلاح کرد، بعد از انجام این اقدام به فاصله کمتر از یک ماه اولین جلسه شورای راهبری اجرایی سازی قانون جهش تولید دانش بنیان به ریاست رئیس جمهور و به دبیری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و به عضویت وزراء و نمایندگان مجلس شکل گرفت و پیش نویس آئین نامه تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در 10 وزارتخانه شامل وزارت جهاد کشاورزی ، بهداشت ، نیرو، نفت، صمت، علوم و تحقیقات و فناوری ، اقتصاد،  وزارت کشور ، فناوری اطلاعات نگاشته شد.

تصویب و ابلاغ قانون جدید بسیاری از مشکلات گذشته را اصلاح کرد، برای مثال ما در قانون ترک تشریفات دچار برخی مشکلات بودیم از جمله اینکه اصلاً شرکت های دانش بنیان را به رسمیت نمی شناختند اما الان با اجرایی سازی این قانون ما این موارد را انجام می دهیم یا یک کاری که انجام شد و مهم بود ما در کنار شرکت های دانش بنیان ما شرکت های خلاق را ایجاد کرده بودیم ،قانون جهش دانش بنیان می گوید: شرکت هایی دانش بنیان هستند که از  فناوری هایتک ، بالا و پیچیده برخوردار باشند . یک کار ویژه و برای اولین بار، خیلی از شرکت ها  که کار خلاقانه و نوآورانه و با بهره گیری از فناوری روز را انجام می دهند و مشمول قانون قبلی  نمی شدند در صورتی که در دنیا اقتصاد خلاق یک اقتصاد سود ده و اشتغال زا تلقی میشود  2700 میلیارد دلار گردش مالی صنایع خلاق در دنیا است. 50 میلیون نفر اشتغال مستقیم دارند.

ایران  یک درصد جمعیت دنیا و یک درصدخاک دنیا را داریم. دو درصد تولید علم دنیا برای ما است چرا نباید یک درصد از این 2700 میلیارد دلار گردش مالی صنایع خلاق بیاوریم. در قانون قبلی شرکت های خلاق و صنایع خلاق و علوم انسانی و اجتماعی و فرهنگ و هنر محلی از اعراب نداشت و قانون اینها را به رسمیت نمی شناخت.اما در قانون جدید شرکت های خلاق هم رسمیت دارند 

برنا: عنوان شرکت و صنایع  خلاق را باید به کدام موسسات و براساس چه معیارهایی اطلاق کنیم؟ماده 6 قانون جهش دانش بنیان ، تبصره 2 بند (ب) اعلام می کند موسسات و شرکت های خلاق موسساتی هستند که در افراد حقیقی و حقوقی غیر دولتی هستند که در صنایع فرهنگی  و علوم انسانی و  اجتماعی فعالیت می کنند و از مهارتهای انسانی و نوآوری و فناوری های جدید برخوردار هستند و نسبت به ارائه محصولات کالا یا خدمت نوآورانه و فن آورانه با بهره گیری از الگوهای جدید کسب و کار اقدام می کنند تشخیص مصادیق واحدهای خلاق واجد شرایط بر عهده معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور است.

این یعنی که فرد می آمد   می گفت هنرمند هستم . شما بگویید که من روزنامه نگار هستم ما می توانیم بیمه خبرنگاری بدهیم و بعد اینکه چه می کنی به ما مربوط نیست من فقط با هنرمند کار می کنم . اما الان ، ما با شرکت رسانه ای کار داریم. این حوزه ها اصلا مغفول بود چون هایتک دیده شده بود وافراد می گفتند ما را که در معاونت علمی راه نمی دهند ما در دانش بنیان کار نداریم برای چه برویم در دانش بنیان ، این افراد در حوزه دانش بنیان نمی آمدند وچقدر کسب و کار و چقدر درآمد در کشور ما بی حاصل افتاده بود.  پویا نمایی و فیلم هیچ موقع دانش بنیان نمی شد. انیمیشن و واقعیت افزوده .ای آر ، وی آر، ام آر، ما اگر به دنبال متاورس و دنیای آینده می رویم باید این تکنولوژی در ایران بیاید و کسب شود مهارت در این داشته باشیم این تکنولوژی برای ما شود. تکنولوژی بهره مندی از هوش مصنوعی و بیگ دیتاها، آموزش و یادگیری، بازی و گیم و سرگرمی  صد میلیارد دلار گردش مالی اسباب بازی در دنیا است ما کجای کار بودیم. یک دارا و سارا ساختیم که نه نوآوری و نه فناوری داشت بلافاصله رفت  . این عروسک در چهارمحال و بختیاری تولید می شود می دانید چقدر کاراکتر ایجاد شده ، یک خانمی چقدر کاراکتر ایجاد کرده  کاراکتر های ملی و بومی ایران، الک و دولک ، ده تا ویترین و صد نوع کاراکتر ، شخصیت اسباب بازی ، الک  و دولک که برای خارج از کشور هم می فروشد که این یعنی نوآوی ، که در جای جای کشور  هست که باعث می شود به مزیت های بومی خودمان توجه کنیم. و مدام نگوییم خراسان محل زعفران است چون عناب هم هست. فیروزه و جواهرآلات تزئینی هم هست و گردشگری و معماری طراحی و زیارت وسوغات هم هست. بسته بندی هم هست و حوزه سرمایه گذاری و بیمه وهنرهای تجسمی هست و نوآوری اجتماعی و ورزش و تندرستی هم هست.

هیچ موقع ما به عنوان نگاه مرچندایز یابازارهای جانبی  به ورزش نگاه نمی کردیم. ورزش در کشور ما یک مستطیل سبز بود یا فوتبال یا والیبال و ورزش های دیگر تیم و بازیکن و تمام. در دنیا ورزش و تندرستی دنیای از کار و اشتغال است. امکان ندارد شما یک گوشی بخرید و ده نوع اپ تندرستی روی آن نباشد این اپ ها برای تمرین نیست آنجا یونیکورها و تک شاخ های حوزه کسب و کار هستند چرادر ایران نیست  برای اینکه کسی روی آن تا بحال فکر نکرده است. ما در حوزه زیست بوم ایجاد کارخانه های نوآوری ومراکز نوآوری و خانه های خلاق و نوآوری توسط بخش خصوصی وبا اورده  بخش خصوصی چه مالی و یا توانمندی فکری و بازار ومشاوره و فنی باعث شد که برای 50 درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی ما فکر کنیم. این قبلا امکانش نبود .

قانون جهش تولید دانش بنیان این امکان را به ما داد. مناقصه ها و ترک تشریفاتی که توسط این قانون دستگاه های دولتی برای کمک به شرکت های دانش بنیان داشته باشند الان مثلا افراد می توانند با مجوزی که از معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور می گیرند برای هر تولید بار اولی اقدام به ترک تشریفات کنندوسفارش خرید بدهند قبلا اینگونه نبود قوانین ما قوانین واردات محور بود یعنی صد سال کشور ما به واردات عادت کرده بود و مجلس آمده بود برای بهتر وارد کردن قوانین سفت و سختی گذاشته بود شما برایتان راحت بود که واردات انجام دهی و سازمانهای نظارتی هم بر شما نظارت می کردند که این کار را انجام دهید.

کشوری که صد سال واردات محور بوده و تمام قوانین و آئین نامه ها و دیوان سالاری در کشور بوده حالا خلاف جهت آب شنا کنید. این قوانین در واقع قوانین جدید است. این قوانین به ما کمک کرد گلوگاه ها را بشناسیم نمایندگان مجلس انصافا عزم جدی داشتند و کمک کردند این قانون مصوب شد بارقه های امید ما یک ریل گذاری برای ده سال آینده کشور یعنی برای ده سال آینده این قانون جهش تولید دانش بنیان اگر توسط معاونت علمی و  دولت و مجلس نظارت شود خیلی از مسائل کشور ما را در حوزه تولید دانش بنیان می تواند حل کند.

برنا: هرگاه از تولید دانش‌بنیان در ایران صحبت می‌کنیم از صنعت خودروسازی به عنوان یک نمونۀ ناموفق صحبت می‌شود به نظر شما علت این عدم موفقیت و راهکار حلش چیست؟

کرمی: تولید خودرو در ایران دچار مسائل مهمی است. ما در خارج از کشور برای گروه های مختلف خودرو داریم  سدان بر ای خانواده، کروکی برای ورزشکاران . تینیجر برای جوانان ، یعنی یک مرچندایزری کنار خودروها هست که شرکت های بزرگ این کار را می کنند. ما چکار میکنیم.

ما برای خانواده و جوان و معلم و کارمند و باربر  وهمه  یک پلتفرم داریم این که نشد کار، می شود برای مرچندایز خودرو در کنار خودروسازی های بزرگ شکل بگیرد این اتفاقات قبلا امکانش نبود یعنی مشوق های دولتی قانونی و تسهیلات  و حمایت برای اینکار وجود نداشت خوشبختانه قانون جدید شرکت های دانش بنیان این امکان را در دسترس کشور گذاشته است. 

برنا: امروزه در حوزۀ توسعۀ زیست‌بوم دانش‌بنیان عبارات زیادی مانند پارک علم و فناوری، مرکز رشد، کارخانه یا برج فناوری و ... وجود دارد، دربارۀ هریک از آن‌ها به صورت خلاصه توضیح برای ما بیان می‌کنید؟

کرمی: دربارۀ هریک از این واژگان توضیح کوتاهی عرض می‌کنم، پارک‌های علم و فناوری ، این پارکها طبق قانون و مجلس با بیس دولتی ایجاد شده عمده فعالیت این پارکها در اختیار قرار دادن زمین برای شرکت هایی که اصطلاحا شرکت های پژوهشی و فناوری بودند خودشان باید تولید ومی ساختند . مثل شهرک تحقیقاتی و صنعتی ، چطور ما برای یک فردی که می خواهد کارخانه  ایجاد کند یک جایی را دولت درست کرد بنام شهرک صنعتی و به او گفت هر جایی این کار را نکن من به تو آب و برق و زیرساخت می دهم برو در این شهرک، او می رفت آنجا تولید می کرد.

همین مسئله سبب شده که پارک‌های علم و فناوری را در مجاورت دانشگاه‌ها تأسیس کنیم، دانشگاه‌ها به نوعی منشاء پارک‌های علم و فناوری محسوب می‌شوند و موظف به تأمین زمین مورد نیاز آن‌ها هستند بنابراین پایۀ این پارک‌ها به صورت دولتی شکل می‌گیرد و هر استانی هم یک پارک طبق مصوبه مجلس می تواند داشته باشد.

ما در معاونت علمی  همه مواردمان بیس شان بخش خصوصی است یعنی مرکز نوآوری ، کارخانه نوآوری و خانه خلاق نوآوری، ما آمدیم گفتیم برای اینکه بخش خصوصی وارد بخش پژوهش و تولید دانش بنیان بشود ما مشوق هایی بگذاریم که اینها اینکار را انجام دهند ما در واقع کمک می کنیم به شکل گیری این مراکز که توسط بخش خصوصی انجام می شود ولی به خدمت گیری توانمندیهای علمی و فناوری کشور است به خدمت گرفتن فارغ التحصیلان کشور است که کمک می کنیم  که یا از طریق در اختیار گذاشتن تسهیلات ، وام و توسعه بازار و محصول است کارکردن در فضای مسکونی خودش است. تسهیلات نظام وظیفه است. ویاحضور در نمایشگاههای خارج از کشور است که بتواند این شرکت نوپا روی پای خودش بایستد، اگر می گوییم خانه خلاق و نوآوری همه حوزه های علوم انسانی و فناوریهای های نرم و صنایع خلاق. اگر می گوییم مرکز خلاق و نوآوری همه حوزه های کشاورزی بیوتک و دارو و تجهیزات پزشکی، اگر می گوییم کارخانه نوآوری همه حوزه ها در حوزه فنی مهندسی جایی داشته باشند  کارگاه داشته باشند کارگاه داشته باشند به اصطلاح خودمان خط تولید داشته باشند. تفکیک بر اساس کاربری آنجا تعریف می شود.

برج فناوری که هم دانشگاه ها نیازمند این هستند که فارغ التحصیلان خود کنار اینها جایی داشته  باشند که شرکت های خود را راه بیندازند هم اینکه این در فضای شهری به محیط دانشگاهی نزدیک باشند بهتر است چون امکان توسعه در عرض را نداشتیم امکان توسعه عمودی را در نظر گرفتیم. برج های فناوری هم درست مثل همان هستند ما می توانیم در یک زمین کوچک در ارتفاع تعداد دفاتربیشتری با یک امتیاز که از طریق شهرداری و کمک های دولت هست به سازندگان انجام دهیم. برای فردی  دارد خانه می سازد ما یک آفر و مشوق بگذاریم که اگر یک خانه 5 طبقه می خواهی بسازی یک برج 20 طبقه هم بساز که مثلا 50 شرکت در آن بتوانند جایگزین بشوند.

برنا: ساختار این واحدهای فناور محور که نام‌ بردید به صورت دولتی اداره می‌شود یا بخش خصوصی مدیریتش را برعهده دارد؟

کرمی: ما کمک می کنیم این برج شکل بگیرد و خانه خلاق و فناوری شکل بگیرد و مرکز نوآوری شکل بگیرد کارخانه نوآوری شکل بگیرد بعد در ازای کمکی که می کنیم سوبسیدهایی به دارندگان این مراکز مثلا  روسای آنها می کنیم که بتواند افراد دارای ایده را بیاورد آنجا با پرداخت برخی یارانه‌ها ما سیکل مراحل رشد و توسعه این محصولات را در یک فرآیند منطقی و استاندارد شتاب دهی اینها را تقویت کند.

استارت آپ ها در دنیا کشورها را اداره می کنند ولی خیلی از استارت آپ ها از زمانی که بوجود می آیند تا زمانی که از بین می روند یک زمان خیلی کوتاهی است وعمدتا دچار شکست می شوند  ما برای این که این شکست ها را کمتر کنیم اینها را در دل خانه های  خلاق و نوآوری می آوریم  و بالاسر اینها منتور می گذاریم و آموزش منتور می دهیم. برای انها جذب سرمایه گذار می گذاریم و برای سرمایه گذار ها مشوق می گذاریم. مثلا اگر تا دیروز ما به بازار مالی نگاه می کردیم هر شرکت دانش بنیان و خلاق باید می رفت از بانک وام می گرفت و سرمایه در گردش می گرفت

اکنون مدل تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها متفاوت است، ما صندوق‌های پژوهش های فناوری را در شصت نقطه کشور  تاسیس کردیم، هر استان در موضوعات تخصصی دو صندوق دارد، برای مثال صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق به صنایع خلاق در این حوزه تسهیلات می دهد در بانک برای دادن تسهیلات می گوید تو زمین چه داری، سفته و سند چه داری؟ سوله و تجهیزات چه داری؟  ، اینجا می آید می گوید ارزش دارائی فکری شما یا دانش فنی شما چقدر می ارزد؟ برای همین اسمش هم صندوق ریسک پذیر هم هستند و من می آیم با شما مشارکت می کنم و یا این وام را به شما می دهم و از شما کارمزد می گیرم. ما در آن طور جاها هم داریم کمک می کنیم و صندوق پژوهش هایی داریم که به شرکت های دانش بنیان با کارمزد بین 4-8 و 12 درصد وام می دهند.

برنا: جهت جلوگیری از سوءاستفاده برخی افراد که احتمال سودجویی آن‌ها وجود دارد چه سازوکار نظارتی پیش‌بینی کرده‌اید؟

کرمی: حتما سازمان های نظارتی هستند. صندوق های پژوهش فناوری 51 درصد آنها بخش خصوصی است و 49 درصد آنها بخش دولتی هستند. عمدتا خصوصی محسوب می شوند.

برنا: یکی از مشکلات که بسیاری از نخبگان ما از آن به عنوان چالشی بزرگی در زندگی خود یاد می‌کنند، گذراندن دورۀ خدمت ضرورت است، برای پاسخگویی به نیاز آن‌ها، همزمان با حفظ کیان کشور چه اقداماتی انجام شده است؟

کرمی: سربازی آنها تقریبا با پیگیری هایی که با ستاد کل نیروهای مسلح داشتیم و عنایتی که مقام معظم رهبری داشتند و این مجوز را به ستاد کل دادند تقریبا حل شده است می توانند یک پروژه ای را با سازمان بنیادملی نخبگان یا معاونت علمی با ستاد کل تعریف کنند  و در همان محل کاری خود سربازی خود را بگذرانند.

ما در ایران داشتیم که سرباز ها به نهادهای ملی و سازمان ها و وزارتخانه ها فرستاده می شدند و سرباز داشتیم که در شرکت واحد هم فعالیت می کرد ولی برای اولین بار اذن رهبری سرباز در شرکت خصوصی خود کار می کند. شما و 4 نفر دیگر یک شرکت تشکیل دادید و یک کمک خوبی هم به کشور می کنید سربازی شما فرا می رسد اگر این را رها کنید بروید شرکت از هم می پاشد. ما برای اینکه این اتفاق نیفتد با هماهنگی که با ستاد کل نیروهای مسلح داشتیم این کار را کردیم شما در محل شرکت خود کار کنید اما در کنارش یک پروژه ملی هم برای کشور انجام دهید.

برنا: این پروژۀ علمی چه مشخصاتی باید داشته باشد؟

کرمی: موضوع پروژه بر اساس توانمندی فرد، شرکت و نیازمندی ستاد کل نیروهای مسلح تعیین می‌شود.

برنا: یعنی هرشرکت به ازای هر سربازی که امریه می‌کند، باید یک پروژه علمی تحویل دهد؟ این پروژه فردی خواهد بود یا کل مجموعه باید درگیرش شود؟

کرمی: برای هر نفر یک پروژه تعریف می شود، هر فردی که می خواهد از تسهیلات سربازی استفاده کند باید این پروژه را انجام بدهد. حالا ممکن است که کل شرکت به آن سرباز کمک کنند هیچ ایرادی ندارد. ولی ممکن است که نه، خود فرد توانمندیش این باشد و انجام بدهد.

برنا: ارائه معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی به دانش‌بنیان‌ها در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

کرمی: یکی از وزارتخانه‌هایی که طی قانون جهش دانش بنیان به این حوزه ورود پیدا کرد وزارت اقتصاد و دارائی بود و یکی از بهترین قوانینی که اجرایی شد همین مصرف کردن مالیات شرکتهای بزرگ در حوزه R&D و تحقیق و توسعه شرکت های دانش بنیان است یعنی من تحت هر شرایطی می خواهم مالیات بدهم اگر با وزارت اقتصاد ودارایی هماهنگ کنم می توانم مالیاتم را بدهم به محصولی وخدمتی و به شرکت دانش بنیانی که در نهایت آن کار را برای من انجام بدهد.

برنا: دربارۀ کمک به مسئلۀ بیمه شرکت‌های دانش‌بنیان چه برنامه‌ای دارید؟

کرمی: بیمه هم یک بندهایی را آوردند مثلا درحوزه پارکهای علم و فناوری شامل بیمه می شد اینجا جزء معافیتها قرار گرفت و با یک فرد یکبار با خودش بیمه می بستند و یک بار با کارش بیمه می بستند. یک بار با درآمدی که حاصل از این کار بود واین هم تبدیل به یکی شد و در واقع یک سری مشوق هایی برای اینکار در قانون قرار دادند.

برنا: مهم‌ترین برنامه‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در یکسال گذشته چه مواردی بوده است؟

کرمی: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طی یکسال گذشته مساعدت لازم برای تأسیس و شروع به کار 600شرکت دانش‌بنیان و 700 خانۀ خلاق جدید در سراسر کشور را انجام داده است. فعالیت مهم دیگر معاونت کمک به تصویب قانون جهش دانش بنیان و ایجاد پایه قانونی برای شرکت های خلاق و خانه های خلاق نوآوری، توسعه دادن زیست بوم فناوری و بالاترین این قانون جهش دانش بنیان است اما اجرایی کردن بیش از 30 طرح کلان ملی که برای اولین بار در کشور اجرا می شود، مانند چاه ژرف مثل شتاب دهنده خطی و پرورش ماهی در قفس و

برنا: پیش‌بینی شما از وضعیت کمی دانش‌بنیان‌ها در سال آینده چطور است؟

کرمی: امسال باید شرکت های دانش بنیان ما باحفظ کیفیت دو برابر شود. 350 همت گردش مالی دانش‌بنیان‌ها و خلاق ها در کشور بوده و 375 هزار نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند.

برنا: تصویب طرح جذب و استخدام نخبگان در دستگاه‌های اجرایی چه کمکی به آن‌ها می‌کند؟

کرمی: تا بحال اینگونه نبوده که نخبگان جذب دستگاه های دولتی شوند باید می رفتند  آزمون می دادند و یک لاین ویژه برای جذب اینها در دستگاه های اجرایی ایجاد شده و درصدی از نیروهایی که اینها می توانند جذب کنند در سال و پست در اختیار آنها می گذارد.

برنا: این طرح به معنای کاهش ظرفیت استخدام عادی دستگاه‌ها است؟

کرمی: خیر، مردم عادی و غیره نداشتند مثلا در یک دستگاهی صد نفر بازنشست می شدند و دستگاه می توانست نیروی جدید بگیرد حالا میگوید که این تعداد را باید از دستگاه نخبگان بگیرند.

برنا: جهت کاهش روند مهاجرت نخبگان به خارج از کشور و ترغیب آنان به فعالیت در ایران چه برنامه‌های دارید؟

کرمی: مهاجرت داستانش اینگونه هست که هر چقدر ما فضای جذب و به کارگیری صحیح نخبگان رادر کشور فراهم کنیم از دافعه ها کم کردیم و به جاذبه ها در کشور اضافه کردیم. موضوع مهاجرت یک موضوع بین المللی شده و دارای نورم 3 درصد جمعیت کشورها به صورت میانگین نورم بین المللی است خوشبختانه برای ایران هنوز به نصف این هم نرسیده ولی متاسفانه اتهامات زیادی زده می شود توسط رسانه های معاند  که ایران رتبه اول فرار مغزها را دارد و اینها با علم سنجی جهانی  و پایگاه علم سنجی جهانی ثابت شده که ایران هیچگاه زیر 20 یا 25 هم نبوده است

توسعۀ شرکت های دانش بنیان و مراکز علمی و نوآوری و  پژوهشی و کارخانه های نوآوری اینها باعث شده که جذب نخبگان بهتر صورت بگیرد فقط به استعداد دستگاه های دولتی ما فکر نمی کنیم. بیش از 120 پایگاه جذب نخبگان را داریم مثلا دانشگاه‌ها، شرکت های داروسازی و شرکت های تولید تجهیزات آزمایشگاهی و شرکت های تولید تجهیزات پزشکی شرکت های بزرگ علمی و فناوری اینها جاهایی هستند که الان در کشور توسط بخش خصوصی بوجود آمدند و بزرگ می شوند و شعبه پیدا می کنند و کسانی که اینطور جاها کار می کنند همین نخبگان هستند ما در دو سال گذشته 3500 نفر از نخبگان خارج از کشور از 100 دانشگاه برتر دنیا را جذب کردیم که به ایران آمدند.

برنا: روند مهاجرت معکوس و بازگشت نخبگان به کشور چگونه بوده است؟

کرمی: حدود 350 ایرانی نخبه طی یکسال گذشته مهاجرت معکوس به وطن داشته‌اند

مهاجرت معکوس این عزیزان طی برنامه‌ای بنام جذب متخصصین و نخبگان غیر مقیم به ایران اسلامی انجام شد. کسانی که زندگی دوباره در وطن را برگزیده‌اند، در کشورهای دیگر موقعیت اجتماعی ممتازی داشتند، بسیاری از آن‌ها استاد دانشگاه بودند یا شغلی در شرکت های معتبر بین المللی داشتند، اینکه فردی این شرایط اجتماعی را رها کند و کشورش را برای زندگی برگزیند مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و پیچیده‌ای است.

برنا: استارتاپ‌ها وقتی بزرگ می‌شوند به طور معمول سعی می‌کنند در امر حاکمیت کشورها نیز دخالت کنند، مانند فیسبوک و توییتر که سال‌ها است که سعی دارند تا نقش‌آفرینی مؤثر در تحولات سیاسی کشورها داشته باشند، برای اینکه در ایران فضا رقابتی بماند و اصطلاحاً شرکت‌های دروازه‌بان ایجاد نشوند، چه برنامه‌ها و سیاست‌هایی دارید؟

کرمی: مسئله‌ای که اشاره کردید فقط مربوط به ایران نیست و کشورهای خارجی نیز دچار آن هستند، اغلب ما اخباری پیرامون چالش‌های غول‌های فناوری مانند متا، توییتر و اپل با دولت‌ها را شنیدیم اما ما همه سعی کردیم که توسعه‌ای متوازن در کشور داشته باشیم به این معنا که اگر تاکسی اینترنتی در کشور راه می‌افتد، جهت جلوگیری از انحصار کمک کنیم تا چند پلتفرم در کنار یکدیگر آن خدمت را انجام دهند که وابستگی به یک سرویس ایجاد نشود.

زیست‌بوم فناوری در کشور ما رها شده نیست، همواره سعی کرده‌ایم که چرخۀ اقتصاد فناورانۀ کشور به دور از انحصار باشد، برای مثال سعی کردیم تا رگلاتوری به نحوی انجام شود که اگر بارانی بارید تاکسی‌های اینترنتی قیمت‌ها را بر اساس میل خود تغییر بدهند، چنانچه بنا باشد که علیرغم فناورانه شدن خدمات، رویه‌های سنتی بر قیمت‌گذاری اثرگذار باشد که فایده‌ای ندارد، حتما معاونت علمی دربارۀ مدل رگلاتوری بر زیست بوم نیز برنامه دارد.

برنا: برای حمایت از دانش‌بنیان‌ها چه مشوق‌های برجسته‌ای دارید؟

کرمی: 120 خدمت را معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به شرکت های دانش بنیان وخلاق در همین راستا دارد می دهد. یا توسعه محصول ، ما پول به کسی نمی دهیم ولی در توسعه محصول و بازار حتما کمکش می کنیم و اگر این کار را انجام دادی ولی در ایران موفق نمی شوی آیا می توانی در افغانستان این کار را انجام دهی ؟ در عراق یا ترکیه؟ پس ما کمک می کنیم که اینکار را انجام بدهی به عنوان یک شرکت ایرانی .

برنا: جهت تأمین مالی شرکت‌ها برنامه‌های شما چیست؟ این کمک‌ها بلاعوض انجام خواهد شد؟

کرمی: صندوق نوآوری و شکوفایی اصلا برای همین تامین نظام مالی شرکتهای  دانش بنیان است، برخی بلاعوض است اصلا در ازای کاری که انجام می دهد مسئولیت و خدمتی که دارد ممکن است بلاعوض هم باشد.

برنا: شتاب‌دهنده‌ها در سیاست‌گذاری‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چه جایگاهی دارند؟

کرمی: ما دیگر خیلی کم با شتاب دهنده سرو کار داریم روی سه واژه داریم متمرکز میشویم  کارخانه نوآوری ممکن است ده تا شتاب دهنده در آن باشد مرکز نوآوری 4-5 تا شتاب دهنده در آن باشد . خانه خلاق نوآوری 4-5 شتاب دهنده در آن باشد.

برنا: نحوۀ فعالیت‌ آن‌ها به صورت تخصیص فضای کار اشتراکی است؟

کرمی: بله، شتاب دهنده ها تا بحال اجاره داری میکردند که ما از آن بیرون آمدیم ما می گویم اگر خانه خلاق نوآوری و مرکز نوآوری و خانه نوآوری تولید شرکت می کند ما کمکش می کنیم . بصورت کمک های بذری یعنی ما پول را به آنها نمی دهیم ما پول را می دهیم به شرکتی که بصورت  مشترک دارد بین خانه خلاق نوآوری و یک فرد ساخته و تولید می شود.

برنا: شرکت‌ها راساً به معاونت مراجعه می‌کنند تا کمک دریافت نمایند یا شما آن‌ها را شناسایی می‌کنید؟

کرمی: معمولا دانش بنیان ها چون یک لاین جدا هستند نسبت به عادی ها اگر خودشان احساس کنند که نیاز دارند به تزریق مالی و گردش مالی خاصی دارند مراجعه می کنند و صندوق هم به آنها می دهد ولی اگر دانش بنیان ها احساس کنند چون شرکت دانش بنیان نمی شود محصول دانش بنیان می شود اگر احساس کنند که این دیگر فایده ای ندارد همان جا باید رهایش کنند.

برنا: یک شرکت یا محصول دانش‌بنیان چطور مضمحل می‌شود، برای جلوگیری از این امر چه اقداماتی باید انجام شود؟

کرمی: شما اگر یک محصول داشته باشد که نتوانید نوآوری را در این زنده نگاه دارید غول هم باشید از بین می روید شما الان از نوکیا در حوزه موبایل چیزی می دانید. (نه) ولی یک دوره ای بازار بزرگی بود اگر در خودروها سراغ خودروهای برقی اگرنروند ممکن است غول هایی مثل فورد از بین بروند.

یکی از خصوصیات شرکت های دانش بنیان بروز ماندن آنها است دائم باید با ماژول های نوآورانه خودشان را زنده و سرپا نگاه دارند اینگونه نیست  که سال 48 پیکان تولید کردیم تا سال 82 ما پیکان را با همان شکل و شمایل نگه داریم ، این گذشت عمر فناوری ها کوتاه شده و به خدمت گرفتن علم و  فناوری ها و به کار بردن آنها لازم شده مثل نوکیا گوشی های تلفن و اگر بچه های کوچک را ببرید تلفن های زمان ما را نشانشان بدهید می گویند این چیست.

یک فناوری در گذشنه عمر 5 سال یا ه ده ساله داشته است اما اکنون تکنولوژی به قدری تغییر کرده امکان دارد، قدیمی شدنش به یکسال نیز نرسد. شما ممکن است یک سکه طلا بخرید به تناسب نرخ تورم بالا پایین می شود اما نمیتوانید یک گوشی ایفون و یا سامسونگ آخرین مدل بخرید بگویید می گذارم در کمد سال بعد استفاده می کنم با فرض ثابت ماندن هه متغیرهای مالی این ارزانتر می شود چون دمده می شود اینجا دانش  و فناوری است. وقتی دانش بنیان ها وخلاق ها ارزش پیدا می کند که نوآوری  و فناوری داشته باشد.

برنا: نقش دانش‌بنیان‌ها در رفع نیازهای روزمره مردم چیست؟

کرمی: ما امروز یک اطلاعیه روی سایت گذاشتیم . هر چقدر ما بتوانیم بهره مند شویم از پلتفرم های موجود که برای مردم تسهیل گری و ارزان سازی و مناسب سازی انجام دهیم هم به آنها و هم به مردم کمک کردیم مثلا چیزی که امروز ما پیاده کردیم این است که هر سال خیل عظیمی از ایرانیان به اربعین می روند عراق و حجم میلیونی آدم جمع می شوند یک جا و می خواهند موبایل خود را روشن کنند این یک نیاز است و ما این نیاز را اعلام کردیم که کسانی که می توانند این نیاز را رفع کنند کسانی هستند که این پلتفرم را حل کرده اند.

برنا: گسترش بازار دانش‌بنیان‌ها را چطور پیگیری می‌کنید؟

کرمی: ما نیاز را عرضه می کنیم شرکت‌ها از طریق نوآوری نیاز را رفع می کنند. این بده و بستان بین ما وشرکتها در جهت رسیدگی به وضعیت مردم است. حالا اینجا سفارش دهنده ما هستیم وحساب کنید که سفارش دهنده جامعه باشد . جامعه دائم نیازهایی دارد که هر چقدر آن شرکت ها هوشمندی داشته باشند در رفع نیازها موفق تر هستند و نمی شود گفت دولت بیاید از یک شرکت دانش بنیان که خدمت در به اهتزازدرآوردن پرچم مدام حمایت کنیم نه، اینجا دیگر جامعه است که تو می توانی باشی یا کنار بروی  فرد دیگری بیاید که او نیاز مرا رفع کند.

برنا: یکی از مسائل دانش‌بنیان‌ها رقابت نابرابر با نمونه‌های خارجی به دلایل مختلف از جمله بازار گستردۀ آنان است، برای رفع این مشکل و ارتقاء توان آن‌ها جهت رقابت با شرکت‌های خارجی چه اقداماتی انجام داده‌‎اید؟

کرمی: ما یک جلسه ای بود بین دانش بنیان ها قبل از اینکه خدمت مقام معظم رهبری برسیم در آن جلسه همه شرکت های بزرگ و دانش بنیان اعلام نظر می کردند در دو سال پیش و می گفتند که نکند برجام اجرایی شود ما بیچاره می شویم باز دوباره واردات می آید من گفتم قرار نیست که شما فقط بصورت انحصاری در ایران کار کنید شما زمانی موفق هستید که بتوانید نوآوری و فناوری و ارتقاء فناوری را بالا ببرید که از مرزها بیرون بروید اگر قرار باشد داخل ایران فکر کنید و انحصار و پوشش لایه های حمایتی دولت که فایده ندارد.

واجب است جایی که ما تحریم هستیم به اینها کمک کنیم. اما وقتی تحریم برداشته شد ما به اینها کمک کنیم که بتوانند بروند خارج از کشور جنس خود را بفروشند نه اینکه شرایط طوری پیش برود که امکان رقابت با مشابه خارجی خود را نداشته باشند که حفظ شوند، مانند خودروسازی که اینگونه به حیات خود ادامه می‌دهد.

کشور در حال حاضر خودروسازی خود را به  ضرب و زور حمایت های دولتی سرپا نگاه داشتیم. باید اذعان داشت که اگر خودروهای روز دنیا به کشور وارد شوند و سیاست‌های حمایتی از خودروسازها قطع شود، شرایط بسیار سختی برای آن‌ها پیش می‌آید و ما بنا نداریم که صنایع دانش بنیان نیز به چنین روزی بیافتند. حمایت بی‌چون و چرا از شرکت دانش‌بنیان درست نیست، قرارداد نانوشتۀ ما با آن‌ها باید به این صورت باشد که آن‌ها احساس نکنند همیشه مورد حمایت هستند، پشتیبانی تا مادامی معنا دارد که شرکت بتواند نیازهای اساسی کشور را ضمن حفظ کیفیت رفع کند، هرجا توان شرکتی برای رفع نیاز کشور کافی به نظر نیاید و راهکاری برای رفع مشکل هم متصور نباشد، باید بیت‌المال را صیانت و حفاظت کرد.